· Πραγματοποιήθηκε από 29/10-1/11/08 το 8o Forum του Δικτύου νησιωτικών Επιμελητηρίων της Ευρώπης στη Reunion της Γαλλίας. Το θέμα της συνάντησης ήταν «Καινοτομία και ανταγωνιστικότητα για της νησιωτικές επιχειρήσεις της Ε.Ε.» κι έλαβαν μέρος σε αυτήν εκπρόσωποι Επιμελητηρίων από νησιωτικές περιοχές της Ελλάδας, της Ισπανίας, της Αγγλίας, της Ιταλίας και της Γαλλίας. Πανεπιστημιακοί, εκπρόσωποι Επιμελητηρίων, αλλά και νησιωτικών επιχειρήσεων κατέθεσαν σκέψεις και προτάσεις για ανταγωνιστικότητα και καινοτομία , αλλά και τις υπάρχουσες εμπειρίες από την αποτελεσματική εφαρμογή καινοτόμων δράσεων στις τοπικές αγορές. Κατά τη διάρκεια της συνάντησης εγκρίθηκε πρόταση του Επιμελητήριου Ηρακλείου για διοργάνωση, κατά το προσεχές χρονικό διάστημα, σεμινάριου στελεχών των νησιωτικών Επιμελητήριων ώστε να καταρτισθούν στην υποβολή προτάσεων και στη διαχείριση κοινοτικών πρωτοβουλιών.
Ο κ. Α. Παντελειός-αντιπρόεδρος του Insuleur και Οικονομικός επόπτης του Επιμελητήριού μας- ήταν ένας εκ των κεντρικών ομιλητών και το αντικείμενο της εισήγησής του ήταν για την καινοτομία και τον τουρισμό.
Η «Φωνή»,ακολούθως, «φιλοξενεί» εκτεταμένα αποσπάσματα από την ομιλία του κ. Παντελειού:
«Η ΚΑΙΝΟΤΟΜΊΑ σύμφωνα με το «εγχειρίδιο Frascati» είναι και η διαδικασία και το αποτέλεσμά της. Όταν λέμε διαδικασία εννοούμε τη μετατροπή μιας ιδέας σε εμπορεύσιμο προϊόν:Το βάρος, εδώ, πέφτει στον τρόπο που παράγεται η καινοτομία, στα διάφορα αλληλοεξαρτώμενα στάδια από τα οποία διέρχεται ένα προϊόν-ιδέα μέχρι να φθάσει στον καταναλωτή. Με τον όρο «στάδια» δεν εννοούμε μια γραμμική αλληλουχία διάφορων φάσεων , αλλά ένα σύστημα αλληλεπιδράσεων και παλινδρομήσεων μεταξύ διαφόρων παραγόντων των οποίων η πείρα και οι γνώσεις εμπλουτίζονται αμοιβαία. Έτσι, η ανάπτυξη της καινοτομίας -υπό την έννοια της διαδικασίας-απαιτεί την ενίσχυση της συνεργασίας ανάμεσα στις διάφορες μονάδες σε μια επιχείρηση, με συμμετοχή των εργαζομένων, αλλά και την ενίσχυση του δίκτυου δια του οποίου η επιχείρηση συνδέεται με το περιβάλλον της( άλλες επιχειρήσεις, κέντρα τεχνογνωσίας, ερευνητικά εργαστήρια κ.ά.).Η ιδέα ,εν προκειμένω, είναι, η επιχείρηση να «συλλειτουργεί» εκείνες τις διαδικασίες που θα της επιτρέπουν να οδηγείται με φυσικότητα και ευκολία σε ένα πετυχημένο προϊόν ή υπηρεσία.( π.χ μηχανισμοί παραγωγής ιδεών, Μάρκετινγκ, Έρευνα και Ανάπτυξη, συνέργιες, τεχνογνωσία, συμμετοχή εργαζομένων κ.λ.π.)
Σύμφωνα με τη δεύτερη έννοια του όρου καινοτομία το βάρος πέφτει στο νέο προϊόν. Έχουμε, λοιπόν, την ριζική καινοτομία (πχ. ένα νέο εμβόλιο) και τη βελτιωτική καινοτομία. ..
Στη καινοτόμο διαδικασία έχουν, πάντως, ιδιαίτερη σημασία:
1. Η μελέτη των αναγκών των πελατών- στόχων και η ανταπόκρισή τους στα διάφορα στάδια ανάπτυξης του προϊόντος.
2. Η στενή συνεργασία ανάμεσα στα τμήματα μιας επιχείρησης. Η ιδέα προϊόντος πρέπει να ερευνηθεί κάτω από το πρίσμα του μάρκετινγκ και οι άνθρωποι του σχεδιασμού πρέπει να συνεργαστούν στενά με την παραγωγή. Η ανάπτυξη νέων προϊόντων θα πρέπει να ανατεθεί είτε σε Επιτροπές νέων προϊόντων, είτε σε τμήματα, είτε σε μεικτές ομάδες.
3. Η άποψη των εργαζόμενων, των συνεργαζόμενων και η μελέτη των προϊόντων των ανταγωνιστών.
4. Η εφαρμογή τεχνικών δημιουργικότητας(π.χ.καταιγισμός ιδεών, εντοπισμός ανάγκης/προβλήματος κ.λ.π.) τόσο σε καταναλωτές, όσο και σε εργαζόμενους.( Ακολουθεί η διαλογή ιδεών,η επιλογή consept προϊόντος,η δοκιμή της ιδέας, κατάστρωση στρατηγικής μάρκετινγκ, επιχειρηματική ανάλυση κ.λ.π.).Χρειάζεται προσεκτικός βηματισμός επειδή το «νέο» κοστίζει …
Στον χώρο του Τουρισμού συναντάμε μεγάλες «αλυσίδες» παραγωγών ( ξενοδόχοι,κρουαζιέρες…) και μεγάλους ενδιάμεσους(tour operators,αεροπορικές επιχειρήσεις χαμηλού κόστους). Έχουμε, επίσης, επιχειρήσεις εστίασης και υποστήριξης με μεγάλη διαφοροποίηση μεγέθους, μικρές μονάδες φιλοξενίας και τουριστικούς πράκτορες. Οι δυνατότητες για καινοτομία, κατά συνέπεια, ποικίλουν. Οι πολύ μικρού μεγέθους μονάδες έχουν δυνατότητες καινοτομικής δράσης στο βαθμό που ο ιδιοκτήτης τους έχει ή δεν έχει «ευτυχείς εμπνεύσεις»,στο βαθμό που είναι ευαίσθητος στις επιθυμίες-ανάγκες των πελατών και έχει ικανοποιητική γνώση επί του τι γίνεται «εκεί έξω», επί του τι κάνουν οι άλλοι ! Στην παρούσα συγκυρία ,όπου υπάρχει χρηματοπιστωτική στενότητα, η «δοκιμασία μιας ιδέας» στα «δοκιμαστήρια» των χρηματοδοτικών Μέτρων του Δ΄Κ.Π.Σ. θα είναι , ασφαλώς, μια αυστηρότερη διαδικασία -συγκρινόμενη με το παρελθόν- προκειμένου να επιδοτηθεί, πράγμα που μπορεί να θεωρηθεί και «ευλογία», καθώς έχει και τον χαρακτήρα της προστασίας της τσέπης του επενδυτή! Η παρούσα συγκυρία, υποχρεώνει , έτσι ή αλλιώς, τον επίδοξο επενδυτή να ερευνά περισσότερο τις εμπνεύσεις του πριν αποτολμήσει το εγχείρημα, πράγμα που σημαίνει: 1.Καταφυγή σε υπηρεσίες Συμβούλων ή (και) σε κρατικές δομές υποστήριξης της επιχειρηματικότητας. 2.Περισσότερη έρευνα σε συνεργαζόμενους επιχειρηματίες, σε ειδικούς, σε ανθρώπους με εμπειρίες στον τουρισμό και 3.Λεπτομερέστερη εξέταση του τι συμβαίνει στα «άλλα μέρη» 4.Έρευνα σε σχέση με τα νομικά κωλύματα, τα προβλήματα αδειοδότησης, την απόσβεση της επένδυσης, τις φορολογικές υποχρεώσεις και τα διάφορα κόστη, τις δυνατότητες χρηματοδότησης.
Αυτή η φρόνιμη, μάλλον εμπειρική ,προσέγγιση, έχει, βεβαίως κάποιες πιθανότητες επιτυχίας οι οποίες είναι τόσο περισσότερες όσο περισσότερο η ιδέα είναι απλή στην εφαρμογή της και πρωτότυπη, όσο περισσότερο αντιστοιχεί σε μiα υπαρκτή ανάγκη. Επειδή, βεβαίως, μια ορθολογική προσέγγιση του ζητήματος απαιτεί ένα κόστος που μια μικρή επιχείρηση δε ν μπορεί να σηκώσει στις «πλάτες» της, μια εκτεταμένη συνέργια ανάμεσα σε ομοειδείς επιχειρήσεις, σε συνδυασμό, ενδεχομένως με μια «καθετοποιημένη δράση» που δεν θα έβαζε στο «παιχνίδι» επιχειρήσεις «άλλου» μεγέθους(συνεργασία π.χ. με μικρούς tour operators, αλλά όχι με αυτούς που έχουν δεσπόζουσα θέση στην Αγορά) θα δημιουργούσε την απαραίτητη «κρίσιμη μάζα» για μια ασφαλέστερη, όπως έχουμε πει, προσέγγιση της καινοτομίας.
Η καινοτομία στον Τουρισμό είναι μια νέα υπηρεσία, ή μια βελτιωμένη έκδοση μιας υπάρχουσας, μια ανταπόκριση, πριν από όλα, σε μια ανάγκη των πελατών, σε μια παρατηρημένη έλλειψη.( Καινοτομία, φυσικά, είναι και ένας νέος τρόπος προβολής ή βελτίωση της υπάρχουσας, μια πρωτοποριακή δικτύωση κ.λ.π.)
Για παράδειγμα:Τα all inclusive παρουσιάστηκαν ως λύση στο πρόβλημα κάποιων τουριστών να ελέγξουν το κόστος των διακοπών τους, επιτυγχάνοντας ,ταυτοχρόνως, ένα ικανοποιητικό επίπεδο παροχών.. Οι κρουαζιέρες πρέπει να συμπεριλαμβάνουν κάθε τόσο στο «μενού» τους καινούριους προορισμούς. Μια διαφημιστική εκστρατεία μπορεί και πρέπει να είναι εξαιρετικά καινοτόμος Η βελτίωση, τέλος, της ποιότητας των υπηρεσιών που προσφέρουν οι ανθρώπινοι πόροι σε κάποιο ξενοδοχείο αποτελεί , πράγματι, μια καινοτόμο πράξη.
Ο τομέας της φιλοξενίας και των ταξιδιών, ο τομέας του τουρισμού, περιλαμβάνει πάρα πολλές ομάδες επιχειρήσεων… και είναι, φυσικά, αδύνατον, στα πλαίσια μιας σύντομης ομιλίας να αναφερθούμε στην καινοτομία ανά τομέα. ( Η τάση, άλλωστε, είναι να έχουμε οριζόντια και κάθετη ολοκλήρωση)
Οφείλουμε να πούμε, ότι στον τομέα, η καινοτόμος ιδέα, εδώ και μια δεκαπενταετία, ήταν, ότι κάθε προορισμός οφείλει να ανακαλύψει, να αναπτύξει και να προβάλλει τα δικά του ιδιαίτερα στοιχεία! Πρόκειται για μια ιδέα τουριστικής ανάπτυξης με απεριόριστο σεβασμό στους κάθε λογής πόρους του κάθε προορισμού (αειφόρος ανάπτυξη), καθώς το «νέο» οφείλει, πρωτίστως, να «δέσει» αρμονικά με ό,τι προϋπάρχει και όχι να το καταργήσει ή να το υπονομεύσει! Μια ακόμη, καινοτόμος ιδέα ήταν ότι το «πακέτο διακοπών» πρέπει να εμπλουτίζεται με δραστηριότητες ( π.χ. αθλητικού ή οικοτουριστικού χαρακτήρα) και ότι ο «θεματικός τουρισμός»( π.χ θρησκευτικός συνεδριακός, ιαματικός, θεραπευτικός κ.λ.π.) πρέπει να προσεχθεί διότι δίνει καινούριες προοπτικές στην ανάπτυξη του κλάδου.
Σε αυτό το πλαίσιο και με αυτές τις κατευθύνσεις, θεωρώντας ως δεδομένα ότι η «έλλειψη ρευστότητας» υποχρεώνει σε «οικονομικά πακέτα» και καινοτόμες ιδέες που δεν απαιτούν μεγάλες επενδύσεις, το «ρίσκο» της καινοτομίας επιβάλλει-περισσότερο από ποτέ- οικονομίες κλίμακας και «συμπαραγωγές», καθώς το σχετικά υψηλό κόστος για μια ασφαλή γέννηση μιας ιδέας πρέπει να διαμοιράζεται ανάμεσα σε (αρκετούς) ενδιαφερόμενους.
Επιπλέον, επισημαίνουμε και επαναλαμβάνουμε ότι:
1. Η καινοτομικότητα μετατοπίζεται περισσότερο στην πλευρά της καινοτόμου διαδικασίας υπό την έννοια ότι αναζητούνται νέοι, όχι χρηματοβόροι, τρόποι που οδηγούν σε νέες ιδέες.
2. Η καινοτομία αφορά μάλλον soft ενέργειες-όχι π.χ. μεγάλα θεματικά πάρκα ή Καζίνο ή μεγάλα συνεδριακά κέντρα-αλλά νέες υπηρεσίες ή «πρωτότυπες απολαύσεις και δράσεις».
3. Η εις βάθος μελέτη των τοπικών δεδομένων και η αξιόπιστη έρευνα επί του τι ζητούν οι επισκέπτες και σε ποιες τιμές, αποτελούν, φυσικά, τους «ακρογωνιαίους λίθους»…
4. Ο θεματικός και εναλλακτικός τουρισμός αποτελούν, βεβαίως, δυο σημαντικά σημεία αναφοράς-έμπνευσης για την καινοτομικότητα που οφείλει να τα αξιοποιήσει δίχως να παραγνωρίζει την ιδιαίτερη ταυτότητα-περιβάλλον της περιοχής εφαρμογής, αλλά και τα δεδομένα της ευρύτερης περιοχής.
5. Στις παρούσες συνθήκες χρειάζεται( πολύ) μεγαλύτερη εμπλοκή του Δημόσιου τομέα (στενού και ευρύτερου ), καθώς και των Α. Ε. Ι στην «παραγωγή καινοτομίας».
6. Η χρήση του διαδίκτυου για την προβολή και την πώληση απαιτεί ολοένα και πιο πρωτότυπες και εξελιγμένες εφαρμογές και «λαμπρό πεδίο» για καινοτομία »