ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ : Προσκυνηματικός και εκκλησιαστικός
ΠΡΟΤΑΣΗ:
Η άποψη ότι εδώ έχουμε να κάνουμε με υπέργηρους θρησκόληπτους οι οποίοι είναι συνεχώς υπό εθελούσια ή μη νηστεία χαρακτηρίζεται μάλλον υπερβολική.Η αξιοποίηση τέτοιων υποδομών μάλλον εμπλουτίζει το τουριστικό προϊόν, δίνει διέξοδο σε πρόσθετα ενδιαφέροντα,συντελεί στο να αποκτήσουν οι προορισμοί ταυτότητα…
Για την Κεφαλονιά ο Θρησκευτικός Τουρισμός τουλάχιστον υπό την εκδοχή του προσκυνηματικού αποτελεί προνομιακή υπόθεση.Το νησί «πατάει» όχι σε μια, ούτε σε δυό αλλά σε τρεις προσκυνηματικές αξίες.Προεξάρχει ο Άγιος Γεράσιμος, ακολουθεί ο «μύθος» του Αποστόλου Παύλου και το μοναστήρι του Αγιου Ανδρέα στις Μηλαπηδιές όπου φυλάσσεται το δεξί πέλμα του Απόστολου Ανδρέα.( Το προαναφερθέν κειμήλιο φέρεται να ήρθε στην Κεφαλονιά στα μισά του 17ου αιώνα,ενώ τα περί ταυτίσεως Κεφαλονιάς και Μελίτης υποστηρίζεται πλέον από σημαντική μερίδα της επιστημονικής κοινότητας και μόνο «μύθος» δεν μπορεί να θεωρηθεί.).Υπάρχει, λοιπόν, εδώ ένα εξαιρετικό τρίγωνο που αποτελείται από δυο Αποστόλους και έναν δημοφιλή άγιο, ένας ισχυρός πόλος έλξης προσκυνητών, ο οποίος ,όμως, δεν «ακτινοβολεί» με την δύναμη που θα έπρεπε.Χρειάζεται, ασφαλώς, προβολή, αλλά πριν την προβολή οργάνωση εκδηλώσεων και-ακόμη-δημιουργία κάποιων απαραίτητων υποδομών( π.χ. ενός μικρού-έστω-Μουσείου Αποστόλου Παύλου στην Πεσάδα)Έχουμε την άποψη ότι το ποιόν των εκδηλώσεων πρέπει να είναι τέτοιο ώστε να μην ενθαρρύνεται η θρησκοληψία και η αγιεμπορία.Μια ορθή αξιοποίηση των προαναφερθέντων θα βοηθήσει στην επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου, στην παράταση της παραμονής στο νησί,στην ταυτοποίησή του(brandname),στον εμπλουτισμό του πακέτου διακοπών…
(Δευτερεύουσες προσκυνηματικές εκδοχές είναι το μοναστήρι των Σισίων και το φέρετρο του Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε΄στα Ντομάτα.Ορισμένα.επίσης, μοναστήρια π.χ. στα Θέματα, στα Κηπούρια ή στην Άτρο αποτελούν αξιοθέατα).
Η εκκλησιαστική τέχνη στην Κεφαλονιά θα μπορούσε να κάνει ακόμη ελκυστικότερο τον θρησκευτικό τουρισμό..Η εκκλησιαστική τέχνη διακρίνεται σε αρχιτεκτονική, χρυσοκέντητική,μικροτεχνία, αγιογραφία και ξυλογλυπτική (τέμπλα).Ζήτησα από τον κ.Γ.Μοσχόπουλο συμπατριώτη μας καθηγητή του Πανεπιστημίου Πατρών να μου υποδείξει τα επτά σημαντικότερα έργα στην Κεφαλονιά και το έκανε ευχαρίστως.Παρατηρώντας τον σχετικό πίνακα διαπιστώνουμε την σαφή υπεροχή της Λειβαθούς και της Παλικής..Ο ΠΊΝΑΚΑΣ αφορά Ναούς και τέμπλα και όχι αγιογράφηση.Επισκεφθήκαμε τον υπεύθυνο του Βυζαντινού Μουσείου στη Μηλαπηδιά κ.Κ.Στάβερη ο οποίος μας μίλησε για έναν μεγάλο αριθμό εξαιρετικών φορητών εικόνων που βρίσκονται διεσπαρμένες σε όλη την Κεφαλονιά αλλά και για κάμποσες προσεισμικές εκκλησίες που διασώζουν θαυμάσιες τοιχογραφίες από 12ο-13ο αιώνα.(αλλά που σε καμιά δεκαριά χρόνια δεν θα υφίστανται αν δεν μεριμνήσουμε για την σωτηρία τους).Κατά την εποχή της Ενετοκρατίας είχαμε καλλιτεχνική επαφή με την Κρήτη πριν ακόμη την πτώση του Χάνδακα(1669 μ.Χ.) με αποτέλεσμα κατ αρχάς την Κρητο-Επτανησιακή Τέχνη και αργότερα την Επτανησιακή Σχολή (18ος-19ος αιώνας).Τον 15ο αιώνα η τέχνη στην Κεφαλονιά είναι Βυζαντινή.Σιγά-σιγά οι Δυτικές επιδράσεις και οι Κρήτες αγιογράφοι «χωνεύτηκαν», δημιουργώντας μια ιδιαίτερη τέχνη.Στα μέσα του 17ου αιώνα όπου οι Κρήτες αγιογράφοι (Τζάνες,Πουλάκης, Τζαγκαρόλας…)μετακόμισαν στα Επτάνησα σηματοδοτείται μια επιτάχυνση της όλης διαδικασίας,επισημαίνεται η παραγωγή εξαίρετων έργων τα οποία-πέραν των Μουσειακών χώρων- κοσμούν πάμπολλες εκκλησιές της Κεφαλονιάς.Μας γνωστοποίησε ο κ.Στάβερης ότι έχει δημιουργηθεί ένα μικρό Μουσείο στο Κορωνάτο στην Παλλική και εκτίμησε ΟΤΙ ΤΟ ΝΗΣΙ ΜΑΣ ΕΙΝΑΙ Ο «ΠΡΩΤΑΘΛΗΤΗΣ» ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΣΕ ΦΟΡΗΤΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ.ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΚΑΙ ΣΕ ΤΕΜΠΛΑ- ΚΥΡΙΩΣ ΜΠΑΡΟΚ! « Ο πλούτος που υπάρχει εδώ, δεν υπάρχει ούτε στα άλλα Επτάνησα, ούτε καν στην Κρήτη!»συμπλήρωσε ο κ,Στάβερης και απαντώντας σε σχετική ερώτηση ,από τα πολλά εξαίρετα τέμπλα που συναντάμε στον χώρο ξεχώρισε τα των «Αγίων Αποστόλων» στα Χαβδάτα,της «Αγίας Μαρίνας» στους Σουλάρους , στους ναούς των Καλλιγάτων,Ντομάτων,Σβορωνάτων, στον άγιο Γεράσιμο(και τα δυο τέμπλα),της Παναγίας των Χαβριάτων, στον Άγιο Ανδρέα στην Μηλαπηδιά.Η άποψη του κ.Στάβερη είναι ότι αυτή την στιγμή οι επισκέψιμοι χώροι είναι εκτός από τα τρία Μουσεία, οι λειτουργούντες ναοί της Αγίας Μαρίνας Σουλάρων, οι γειτονικοί ναοί σε Χαβριάτα, Χαβδάτα και σε Ντομάτα,Καλιγάτα.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ:
Η Κεφαλονιά μπορεί να είναι ένας από τα σημαντικότερα σημεία αναφοράς όσον αφορά τον Θρησκευτικό Τουρισμό συνολικά διότι και έντονο προσκυνηματικό ενδιαφέρον παρουσιάζει και μοναστήρια -αξιοθέατα και λαμπρή εκκλησιαστική τέχνη στο πεδίο των φορητών εικόνων και των τέμπλων.Οι αδυναμίες που εντοπίζουμε είναι,κυρίως,οι εξής:
1.Στο Προσκυνηματικό πεδίο δεν υπάρχει σχεδόν τίποτα για την «Κεφαλονιά-ως-το-νησί-του-Απόστολου-Παύλου»
2.Έχουμε πρόβλημα επισκεψιμότητας των εκκλησιών.Πολλές σημαντικές ( όπως π.χ. ο Άγιος Γεώργιος Κοντογενάδας) δεν λειτουργούν ως εκκλησίες και δεν είναι σε θέση να υποδεχτούν επισκέπτες.Άλλες, είναι επισκέψιμες σχεδόν μόνο όταν γίνεται εκεί η Θεία Λειτουργία.Σε αυτή την δεύτερη περίπτωση εκτιμούμε ότι μπορεί να αναζητηθούν και να εξευρεθούν κάποιες λύσεις.Μια πρόταση: Οι επίτροποι των εκκλησιών να συννενοούνται με την τοπική αυτοδιοίκηση η οποία να αναλαμβάνει την ευθύνη να κρατά τις εκκλησίες ανοικτές κάποιες ώρες καθημερινά αξιοποιώντας Δημοτικό υπάλληλο ή υπάλληλους.
3.Λείπουν θεματικά φυλλάδια,DVD …
| ΤΟ…TOP SEVEN της εκκλησιαστικής
Τέχνης στην Κεφαλονιά !*
|
| 1.Παλαιοχριστιανική Φισκάρδου(αυτή την εποχή ανευρίσκονται τάφοι εκεί της πρώτης Χριστιανικής περιόδου)
|
| 2.Άγιος Γεώργιος Κοντογενάδας.Του 12ου
αιώνα.
|
| 3.Υπεραγία Θεοτόκος Ρόκων 15ου αιώνα
|
| 4.Τέμπλο Αγίου Γερασίμου,17ου αιώνα
|
| 5.Τέμπλο Καλλιγάτων,18ου αιώνα,από τα
καλύτερα στην Ελλάδα.
|
| 6.Ευαγγελίστρια Κάστρου Αγ.Γεωργίου
17ου αιώνα
|
| 7.Τέμπλο Ντομάτων
|
| *Ο κ.Μοσχόπουλος θεωρεί ότι το όγδοο
κατά σειρά σπουδαιότητας είναι ο ναός της Αγίας Μαρίνας Σουλάρων.
|
Έχοντας ως προϋπόθεση ότι θα θεραπευτούν οι άμεσες αδυναμίες προτείνουμε «Διαδρομές Θρησκευτικού Τουρισμού».Οι προτεινόμενες διαδρομές αποτελούν ημερήσιο πρόγραμμα στην κατάρτιση του οποίου λαμβάνεται υπ όψιν ότι το Θρησκευτικό συναίσθημα ικανοποιείται με την προσκυνηματική πράξη( καλό είναι, μια κάθε φορά)σε συνδυασμό με την συγκίνηση που προκαλείται από την επαφή με ξεχωριστά έργα εκκλησιαστικής τέχνης και την αισθητική απόλαυση που προκαλεί η γνωριμία με τα «θαύματα της Κεφαλονίτικης φύσης».
1.Το προσκύνημα στον άγιο Γεράσιμο συνδυάζεται με το Λαογραφικό Μουσείο στο Αργοστόλι και με περιδιάβαση στην όμορφη Λειβαθώ (επίσκεψη στην Ευαγγελίστρια στο Κάστρο) ή σε κάποιους ναούς της Παλικής και στα Κηπούρια.
2. Το προσκύνημα στον άγιο Ανδρέα στην Μηλαπηδιά συνδιάζεται,φυσικά, με την επίσκεψη στο Βυζαντινό Μουσείο και στο μοναστήρι των Σισίων.Η όλη επίσκεψη μπορεί να ξεκινήσει από την Παλική(Χαβριάτα,Χαβδάτα).
3.Το Μουσείο του Απόστολου Παύλου(υποθετικό ακόμη) στην Πεσάδα συνδιάζεται με την επίσκεψη στο φέρετρο του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε΄στα Ντομάτα και στο ναό της Παναγίας στα γειτονικά Καλιγάτα.Στο ημερήσιο πρόγραμμα μπορούμε να συμπεριλάβουμε μια επίσκεψη στο μικρό Βυζαντινό Μουσείο στο Κορωνάτο και στην Αγία Μαρίνα των Σουλάρων.
Υ.Γ.Έχουμε την εντύπωση ότι οι «διαδρομές» θα πρέπει να είναι ανάλογες της ηλικίας των προσκυνητών κι επομένως μάλλον σχετικά ολίγων χιλιομέτρων..Επειδή στον Θρησκευτικό Τουρισμό έχουμε το πανίσχυρο δίπολο «Παλική-Λειβαθώς» χρειάζεται να προσέξουμε ιδιαίτερα στην κατάστρωση του προγράμματος ώστε να αποφευχθεί η επαναληπτικότητα. Επιπλέον: Πολλά, είναι δύσκολο να τα δει κανείς ενταγμένα σε ένα πλούσιο καθημερινό πρόγραμμα( π.χ. την προχριστιανική του Φισκάρδου)διότι συνδυάζονται δύσκολα,είναι σχετικά απομονωμένα και σε μάλλον μεγάλη απόσταση( αυτά μπορεί κανείς να τα επισκεφθεί μάλλον παρεμπιπτόντως).Εμείς πήραμε ως αφετηρία για το πρόγραμμα των επισκέψεων το Αργοστόλι. Τα πάντα αλλάζουν αν το σημείο εκκίνησης είναι το Ληξούρι,η Σάμη ή ο Πόρος. Οφείλουμε,τέλος, να ομολογήσουμε ότι πέραν των σημερινών προορισμών «πρώτης γραμμής»,οι περίπου 600 ναοί και ναΐσκοι του νησιού εγγυώνται στον εργατικό μελετητή «διαδρομών»την κατάστρωση ενός πλήθους θαυμάσιων εναλλακτικών σεναρίων-η επισκεψιμότητα θα πρέπει ,βεβαίως, να βελτιωθεί- με στόχο την πληρέστερη ικανοποίηση του «πελάτη».