ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Υπό τον τίτλο «Εναλλακτικές καλλιέργειες» περιλαμβάνουμε μια σειρά από δραστηριότητες που αφορούν την καλλιέργεια φυτών ή την εκτροφή ζώων που αποτελούν για τα νησιά μας, λίγο-πολύ, μια νέα απόπειρα, με καλές πιθανότητες προσαρμογής στις εδαφοκλιματικές συνθήκες και ικανοποιητικού κέρδους .
Το Α΄τεύχος που έχετε στα χέρια σας αποτελεί μόνο την αρχή και μπορείτε να το διαβάσετε «ηλεκτρονικά», αλλά και να το τυπώσετε και να το εντάξετε στη βιβλιοθήκη σας!
Σε αυτό, περιλαμβάνονται αναφορές:
v Στην σαλιγκαροτροφία
v Σε φαρμακευτικά φυτά και αιθέρια έλαια
v Στην παραγωγή τρούφας
v Στα…γαΪδουράγκαθα και στο …γαϊδουρόγαλα!
v Στην ροδιά
v Στην βιολογική κτηνοτροφία
Θέλουμε να επισημάνουμε τα εξής:
1.Η αναθέρμανση και μερική αναδιάρθρωση της παραγωγής στον πρωτογενή τομέα δεν μπορεί να γίνει χωρίς την καταφυγή των ενδιαφερομένων (νέων κατά βάση) παραγωγών στους ειδικούς και σε αυτούς που έχουν την εμπειρία. Φαίνεται, επίσης, ότι θα είναι πολύτιμη η συμβολή των πανεπιστημιακών σχολών και των κρατικών υπηρεσιών, αλλά και απαραίτητη η συνέργεια( με την δημιουργία συνεταιρισμών και συνένωση κλήρων) των ίδιων των παραγωγών! «Εκ των ουκ άνευ» είναι και η αποτελεσματική συμμετοχή του τραπεζικού τομέα στα εγχειρήματα εκείνα με πειστικό «business plan».
2.Αποτελεί για τον τόπο μας ζήτημα πρώτης προτεραιότητας η περαιτέρω βελτίωση, ανάδειξη, αξιοποίηση, πιστοποίηση, τυποποίηση… των παραδοσιακών μας προϊόντων (λάδι, κρασί, μέλι, τυρί κ. λ. π. ) με στόχο αποτελέσουν την «αιχμή του δόρατος» στην προσπάθεια για την «ανάσταση» του πρωτογενούς τομέα στα νησιά μας, μια «ανάσταση» που πρέπει να βασίζεται στην συνέργεια και την εξωστρέφεια!
Τάκης Βασιλάτος
1.ΣΑΛΙΓΚΑΡΟΤΡΟΦΙΑ: ΝΑΙ ΜΕΝ, ΑΛΛΑ…
Παρά το ότι
η σαλιγκαροτροφία δεν αποτελεί πια
για τη χώρα μας μια καινούρια δραστηριότητα στον πρωτογενή τομέα παραγωγής, η
κρίση αναζωογόνησε, κατά τα φαινόμενα, το ενδιαφέρον γι αυτήν, με αποτέλεσμα να
υπάρχει, τον τελευταίο καιρό, μια σχεδόν αγωνιώδης, θα λέγαμε, προσπάθεια για
ανακεφαλαίωση των πολύτιμων-αρνητικών και θετικών- σχετικών εμπειριών, που αν
και δεν παίρνει τον χαρακτήρα της επανεκκίνησης, μοιάζει με τον «πρόλογο ενός
νέου κεφάλαιου» για την συγκεκριμένη δραστηριότητα.
Θεωρώντας ότι στην Κεφαλονιά και την Ιθάκη η λέξη σαλιγκαροτροφία μοιάζει με ένα πολλά υποσχόμενο, ελπιδοφόρο, αλλά ουσιαστικά άγνωστο προορισμό, αποφασίσαμε να αναζητήσουμε απαντήσεις και να ενθαρρύνουμε τις όποιες αναζητήσεις αναδεικνύοντας το θέμα. Ζητήσαμε από τον κ. Σάββα Κεβρεκίδη*, ο οποίος είναι εκτροφέας/παραγωγός, αλλά και συγγραφέας τα «φώτα του» και ανταποκρίθηκε με αμεσότητα. Τον ευχαριστούμε από καρδιάς! .
T.B.
«ΑΝ ΣΤΟ ΜΕΡΟΣ…ΖΟΥΝΕ ΑΛΛΑ ΣΑΛΙΓΚΑΡΙΑ, ΑΥΤΟ ΜΑΣ ΔΕΙΧΝΕΙ ΟΤΙ ΤΟ ΕΔΑΦΟΣ ΕΙΝΑΙ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟ!»
Μπορείτε, κ. Κεβρεκίδη,πολύ συνοπτικά να μας πείτε τι συμβαίνει αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα όσον αφορά την σαλιγκαροτροφία; Έχουμε διαβάσει ότι έχουν κλείσει πολλές επιχειρήσεις τα τελευταία χρόνια. Γιατί;
Υπάρχει έλλειψη τεχνογνωσίας και οργάνωσης. Υπήρξαν -και ακόμη υπάρχουν- επιτήδειοι ( σε ατομικό και εταιρικό επίπεδο, εγχώριοι και από το εξωτερικό ) που έναντι αδρής αμοιβής εκμεταλλεύτηκαν πολλούς οι οποίοι πίστεψαν ότι με ελάχιστη μέχρι καθόλου εργασία και πολύ λίγα έξοδα θα έκαναν μια επικερδή επιχείρηση. Έφτιαξαν εκτροφεία, ξόδεψαν πολλά και παρατήθηκαν στην τύχη τους. Αποτέλεσμα: Άλλοι τα παράτησαν από έλλειψη γνώσεως για το αντικείμενο, αλλού παρατηρήθηκαν φαινόμενα να μην μπορούν να αντεπεξέλθουν με τις ώρες εργασίας κτλ. Έπρεπε πρώτα να κάνουν μια μικρή, εκτατικά, αρχή να δούνε πώς είναι η εργασία αυτή και μετά να «μεγαλώσουν»! Στηρίχτηκαν σε φρούδες ελπίδες και την πάτησαν. Δυστυχώς η κατάσταση δεν έχει βελτιωθεί αν και κρούω τον κώδωνα του κινδύνου σχεδόν καθημερινά- όπως και άλλοι -στους νεο-ενδιαφερόμενους, αλλά αυτοί συνεχίζουν να ξοδεύουν ελπίζοντας στο όνειρο. Γενικά υπάρχει άφθονη απάτη και πολύ ψέμα. Κάποιοι πλούτισαν στις πλάτες άλλων. Υπάρχουν και άλλοι οι οποίοι άρχισαν σιγά- σιγά και συνεχίζουν με μέτρο. Αυτοί, με κόπο και υπομονή θα πετύχουν. Θα προσπαθήσουμε να σας θέσουμε τα ερωτήματα που πιθανόν να έχει για το θέμα ένα άτομο στην Κεφαλονιά που ενδιαφέρεται να ασχοληθεί: α) Γίνεται να αναπτυχθεί η σαλιγκαροτροφία στην Κεφαλονιά; Εμείς, διαβάζουμε ότι αναπτύσσεται σε έδαφος που είναι κατάλληλο για καλλιέργεια λαχανικών και ντομάτας!
Αν ζούνε άλλα είδη σαλιγκαριών στην Κεφαλονιά, τότε γίνεται. Τα πράγματα είναι πολύ απλά. Δεν χρειάζονται αναλύσεις εδάφους και ειδικά χώματα. Αν στο μέρος που είναι να χτιστεί το εκτροφείο ζουν άλλα σαλιγκάρια αυτό μας δείχνει ότι το έδαφος είναι κατάλληλο. Το μόνο που θα πρέπει να προσθέσουμε είναι ασβέστιο κι αυτό λόγω του μεγάλου πληθυσμού σαλιγκαριών που θα υπάρχουν στο εκτροφείο. Ασβέστιο βάζουμε και στην τροφή, οπότε με τους δύο αυτούς τρόπους υποστηρίζουμε την ανάγκη του ζώου για ασβέστιο. Υπάρχουν και άλλοι τρόποι να εμπλουτιστεί το έδαφος απλά και χωρίς φάρμακα ή λιπάσματα. Π.χ. ο βίκος μπορεί να εμπλουτίσει το έδαφος με άζωτο.
β)Ποιο είναι το κέρδος ,ποιο είναι το κόστος; Θα μας πείτε, φυσικά, ότι εξαρτάται και από το είδος των εγκαταστάσεων-π.χ ανοικτού τύπου ή κλειστού τύπου σαλιγκαροτροφία. Διαβάζουμε ότι δεν συμφέρει να δημιουργηθεί επιχείρηση σε έκταση μικρότερη των 5 στρεμμάτων, ότι απαιτούνται 7000-10.000 ευρώ/ στρέμμα, ότι απαιτούνται 110-120 χιλ. ευρώ για τη δημιουργία εγκαταστάσεων, ότι το κόστος κυμαίνεται από 1,50-1,70 ευρώ ανά κιλό και τα σαλιγκάρια διατίθενται με 3,75 ευρώ το κιλό. Τι ισχύει και τι δεν ισχύει; (Ποια είναι, επίσης, η απόδοση /στρέμμα, στο εκτιμούμενο κόστος περιλαμβάνονται τα λοιπά έξοδα -π.χ. εμπορίας, η τιμή αφορά την διάθεση σε βιοτεχνίες ή την διάθεση απευθείας στον καταναλωτή;)
Το κόστος ποικίλει ανάλογα με το είδος του εκτροφείου. Για 1 στρέμμα κλειστού διχτυοκηπίου το κόστος κυμαίνεται από 15.000 μέχρι και 25.000 ευρώ-επιπλέον κόστος είναι παράλογο και άσκοπο! Για ανοιχτού τύπου, κοστίζει από 4.000 μέχρι 8.000 κι αυτό ανάλογα πάντα ποιος θα το φτιάξει και τι θα προσφέρει. Προσοχή γιατί υπάρχουν πολλές παγίδες όσον αφορά τις προσφορές. Εγώ προτείνω εκτροφείο ανοιχτό με χαμηλό κόστος. Η απόδοση κλειστού- ανοιχτού Γαλλικού τύπου ( κύρια τροφή το άλευρο ) είναι η ίδια. Του Ιταλικού τύπου ( μόνο λαχανικά ) είναι πολύ λιγότερη! Όσον αφορά την έκταση είπα και πιο πριν ότι είναι καλό να αρχίσουμε με μικρή έκταση. Αυτό που μου λέτε είναι κουβέντες εταιρείας η οποία, ορθά για αυτήν, προτείνει αυτό που προτείνει. Αποδείξεις υπάρχουν; Τα χρήματα δεν είναι ΠΟΤΕ αυτά που αναφέρουν, πάντα είναι περισσότερα. Κατ’ εμέ είναι απαράδεκτα αυτά τα νούμερα! Το κόστος πάλι είναι ανάλογα το είδος εκτροφής που θα ακολουθήσεις. Σε Γαλλικού τύπου εκτροφή η απόδοση είναι 3-3,5 τόνους ανά στρέμμα. Σε Ιταλικού τύπου άγνωστο, διότι δεν υπάρχουν στοιχεία. Λέγεται ότι βγάζουν 1-1,5 τόνο. Αμφιβάλω. Η τιμή είναι ανάλογα με ποιόν έχεις να κάνεις. Δεν υπάρχει στάνταρ τιμή. Στην λιανική πουλάω 8 ευρώ το κιλό.Στην Χονδρική η τιμή αλλάζει. Τα εργοστάσια αγοράζουν χαμηλά, οι έμποροι λίγο καλύτερα. Υπάρχουν και εταιρείες στο εξωτερικό που δίνουν καλές τιμές. Μέχρι και 4,5 – 5 ευρώ. Εκεί όμως για να φτάσεις πρέπει να είσαι καλός γνώστης, πέραν της εκτροφής και του εμπορίου. Τελικά ,άλλος παράγοντας που αλλάζει το τελικό κόστος είναι η συμφωνία που θα κάνεις για το ποιος θα πληρώσει τα μεταφορικά. Μας λένε ότι τα σαλιγκάρια έχουν μεγάλες δυσκολίες στην εκτροφή και επιβίωσή τους. Πόσο αληθινό είναι αυτό;
Ναι υπάρχουν πολλές απώλειες λόγω καιρού, κακής διαχείρισης, καθαριότητας (σε κλειστό εκτροφείο), έλλειψη γνώσης, υπερπληθυσμός… Η εργασία έχει πολλές δυσκολίες. Είναι μια κτηνοτροφική εργασία με ένα είδος δύσκολο ,κυρίως, γιατί είναι κάτι το καινούργιο. Πρέπει ο εκτροφέας να γνωρίζει πολύ καλά το ζώο και τις συνήθειες του, τι το ενοχλεί, τι το βολεύει και κυρίως να γνωρίζει την μορφολογία του. Επιδοτείται σήμερα η σαλιγκαροτροφία ;
Επιδότηση υπάρχει με τον Αναπτυξιακό νόμο
Το φυσικό σαλιγκάρι δεν είναι πολύ πιο νόστιμο και υγιεινό από το «καλλιεργημένο»;
Το εκτροφείο που έχω είναι σε ανοιχτό χώρο και κλειστό. Η διαφορά είναι εμφανής. Τα του ανοιχτού χώρου είναι σίγουρα καλύτερα γιατί βρίσκονται πιο κοντά στο φυσικό τους περιβάλλον. Εκεί έβαλα διάφορα φυτά, βότανα και αρωματικά για να βελτιώσω ακόμη περισσότερο την διαβίωσή τους και την νοστιμιά τους. Πιστέψτε με, δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτα από τα “άγρια” σαλιγκάρια.
Μπορούμε να πιστοποιήσουμε το προϊόν μας; Τι απαιτείται;
Μπορούμε να το πιστοποιήσουμε, είναι εύκολο. Υπάρχουν εταιρίες που πιστοποιούν το εκτροφείο. Από ένα πιστοποιημένο εκτροφείο βγαίνει το πιστοποιημένο σαλιγκάρι. Το λέω αυτό γιατί πολλοί νομίζουν ότι πιστοποιείς το ζώο. Η πιστοποίηση γίνεται, φυσικά, έναντι αμοιβής και ακολουθώντας τις οδηγίες της εταιρείας με τα στάνταρ που υπάρχουν από την ΕΕ.. Μπορούμε να το εξάγουμε; Σε ποιες αγορές; Σε τι τιμές; Συμφέρει; Έχουν οργανωθεί οι παραγωγοί όσον αφορά την υιοθέτηση κοινών δράσεων στον χώρο της εμπορίας;
Μπορούμε, αλλά χρειάζονται μεγάλες ποσότητες .Ζήτηση υπάρχει σε όλον τον κόσμο, π.χ Ευρώπη, ΗΠΑ, Αραβικες χώρες, Ν. Αφρική, Καναδάς… Οι τιμές κυμαίνονται- όπως είπα και νωρίτερα δεν υπάρχει συγκεκριμένη τιμή. Συμφέρει να εξάγεις αν ξέρεις τι κάνεις και βρεις φερέγγυους αγοραστές. Όσον αφορά το τελευταίο ερώτημα, η αλήθεια, είναι, ότι είμαστε ακόμη πολύ μακριά από το να έχουμε την απαραίτητη οργάνωση κι αυτό διότι δεν υπάρχει η γνώση που απαιτείται.. Πόσο δύσκολο είναι να αποκτήσουν οι υποψήφιοι καλλιεργητές τις απαραίτητες γνώσεις;
Τις γνώσεις τις αποκτά κάποιος από βοήθεια που μπορεί να βρει σε έναν βαθμό από κάποιο βιβλίο, από πειράματα που θα κάνει ο ίδιος, από άλλους εκτροφείς ( αφιλοκερδώς). Αν είναι να πληρώσεις για τεχνογνωσία θα πρέπει να ξέρεις ποιον έχεις απέναντί σου.
——————————————————————————————————- * Ο Κεβρεκίδης Κ. Σάββας είναι αγρότης Ειδικού Καθεστώτος – Εκτροφέας Σαλιγκαριών. Είναι ιδιοκτήτης του εκτροφείου Κοχλίας (Εκτροφή σε κλειστό διχτυοκήπιο με τον τύπο κουρτίνας έκτασης 100 τ.μ. και Ανοιχτού Γαλλικού τύπου σε έκταση 2,5 στρεμμάτων.).Η εκτροφή σαλιγκαριών είναι η μοναδική του εργασία τα τελευταία δυο χρόνια.Φέτος θα είναι η πρώτη χρονιά που θα μπει σε πλήρη παραγωγή. Με τις γνώσεις που απέκτησε και τις πληροφορίες που συνέλεξε και από άλλους εκτροφείς στην Ελλάδα και το εξωτερικό καθώς και από προσωπικά πειράματα πάνω σε όλους τους τρόπους εκτροφής, έγραψε το βιβλίο ” Το σαλιγκάρι και η εκτροφή του” . Εργαζόταν στην Αγγλία σε εταιρία σαν μάνατζερ μέχρι το 2003.Στοιχεία επικοινωνίας:Δ.Σολωμού 34-Κιλκίς-Τ.Κ.61100-Τηλ 6946335093
2.ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΟ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΑ ΣΕ … ΦΑΦ ΚΑΙ ΑΕ!
|
Το διογκούμενο ενδιαφέρον για τα φαρμακευτικά φυτά και τα αιθέρια έλαια μας ώθησε στην αναζήτηση υπεύθυνων απαντήσεων στα σχετικά ερωτήματα που πλανώνται στον χώρο. Ο κ. Κατσιώτης μας απάντησε με μεγάλη προθυμία και μας εξήγησε την πρότασή για μια ολοκληρωμένη αξιοποίηση με την δημιουργία καθετοποιημένων Μονάδων. Θα πρέπει, όμως, να σημειώσουμε ,εδώ, ότι όλες οι αναφερόμενες τιμές στο κείμενο που ακολουθεί ,είναι ενδεικτικές και αυξομειώνονται συνεχώς. T.B. |
ΣΤ. ΚΑΤΣΙΩΤΗΣ *: «Η ΠΙΘΑΝΗ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΕΤΗΣΙΩΝ ΕΣΟΔΩΝ 100.000-130.000 ΕΥΡΩ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΕΥΚΑΤΑΦΡΟΝΗΤΗ !»
Η παραγωγή αρωματικών φαρμακευτικών φυτών και αιθέριων ελαίων μπορεί να αποτελέσει μια «απάντηση» στις αναζητήσεις για νέες κερδοφόρες απασχολήσεις; Και να ναι ,ποιες είναι οι απαραίτητες προϋποθέσεις;
Από τα μηνύματα και τα συνεχή ερωτήματα πολλών αγροτών / παραγωγών που ασχολούνται με καλλιέργειες αποδοτικές έως σήμερα, λόγω των επιδοτήσεων, αλλά και ανθρώπων που αναζητούν καινούργιες επαγγελματικές ευκαιρίες, γίνεται σαφές ότι αναζητούν νέες εναλλακτικές καλλιέργειες που να εξασφαλίζουν το μέλλον τους.
Μια από τις σημαντικότερες, με μεγάλες δυνατότητες, υψηλές και πολύ θετικέςπροοπτικές είναι οι καλλιέργειες των Αρωματικών Φαρμακευτικών Φυτών (ΦΑΦ)και η παραγωγή εξ αυτών Αιθερίων Ελαίων (ΑΕ).
Το να εγκαταστήσει ένας παραγωγός μια μικρή έκταση 5 – 10 στρεμμάτων με ΦΑΦ είναι αρκετά εύκολο, αν και χρειάζεται να αποκτήσει την εξειδικευμένη τεχνογνωσία γι αυτά τα συνήθως διαφορετικά μεταξύ τους φυτικά υλικά, και αφετέρου δεν χρειάζονται ιδιαίτερα μέσα, παρά μόνον η προσωπική εργασία του παραγωγού, συνεχίζοντας, συγχρόνως, και τις άλλες δραστηριότητές του.
Με ένα τέτοιο όμως μέγεθος καλλιέργειας τα παραγόμενα προϊόντα μπορούν να διακινηθούν μόνο στις τοπικές αγορές και με πολύ μικρά περιθώρια κέρδους για τον παραγωγό, απλά συνεισφέροντας κάτι παραπάνω στον οικογενειακό «κορβανά». Σήμερα προτείνεται μια εναλλακτική δυνατότητα επένδυσης στη Γεωργία, με μεγάλες προοπτικές και δυνατότητα ικανών εσόδων για όσους ασχοληθούν σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα με τις καλλιέργειες των ΦΑΦ και την παραγωγή εξ αυτών Αιθερίων Ελαίων.
Σε αυτή την ιδιαίτερα κρίσιμη οικονομική συγκυρία, που πολλά πρέπει να αλλάξουν στη χώρα μας, προτείνεται η εναλλακτική αυτή παραγωγική εγκατάσταση μιας καθετοποιημένης Μονάδας Παραγωγής (καλλιέργειας, επεξεργασίας, μεταποίησης,συσκευασίας) Φαρμακευτικών και Αρωματικών Φυτών (ΦΑΦ) και των εξ αυτών παραγομένων Αιθερίων Ελαίων (ΑΕ).
Πού κυρίως χρησιμοποιούνται τα αιθέρια έλαια;
Οι περισσότερες χρήσεις των Α.Ε στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) αφορούν στα τρόφιμα (ως αρωματικές ουσίες), τα αρώματα (fragrances και aftershaνes) και τα φαρμακευτικά σκευάσματα (για τα δραστικά συστατικά τους, ή σαν βελτιωτικά οσμήςκαι γεύσης). Η γνωστή χρήση των ΑΕ στην Αρωματοθεραπεία αποτελεί, σήμερα, ένα ποσοστό ελάχιστα περισσότερο από το 2% της συνολικής αγοράς.Ήδη ,από πολύ παλιά, τα αιθέρια έλαια κατείχαν μία πολύ σημαντική θέση στη θεραπευτική για την αντιμετώπιση διαφόρων ασθενειών. Εν τούτοις, κατά τη διάρκειατου 19ου και 20ου αιώνα η χρήση των Α.Ε στην ιατρική έγινε βαθμιαία δευτερεύουσας σημασίας.Τo γεγονός ότι τα αιθέρια έλαια είναι ετερογενή μίγματα πολλών και τελείως διαφορετικών ενώσεων έχει σαν αποτέλεσμα να έχουν διαφορετικές – ποιοτικά και ποσοτικά επιδράσεις. Τα αιθέρια έλαια έχουν σημαντικές θεραπευτικές ιδιότητες, τόσο σε εξωτερική χρήση όσο και όταν λαμβάνονται εσωτερικά.Χρησιμοποιούνται σαν αντιφλογιστικά – αντιρρευματικά σε πόνους μυών και σενευραλγίες, Η αντιμικροβιακή δράση των αιθερίων ελαίων είναι γνωστή από πολύ παλιά και πολλές μικροβιολογικές μελέτες ασχολούνται με τo θέμα αυτό, ενώ παράλληλα, πολλά αιθέρια έλαια έχει απoδειχθεί ότι έχουν αντιμυκητιακή δράση.
H περιεκτικότητα των αιθερίων ελαίων δεν είναι ίδια στα διάφoρα φυτά και κυμαίνεται από ίχνη 0.01 % έως 5 %, ή και περισσότερo. Π.χ. όλα τα είδη μέντας και πολλά είδη της oικoγενείας Lamiaceae είναι πλoύσια σε αιθέριo έλαιo. Αντίθετα, τα ρoδoπέταλα περιέχoυν πoλύ λίγo. Χρειάζoνται πάνω από 1000 kg φυτικoύ υλικoύ για την παραλαβή περίπoυ 0.5 kg αιθερίου ελαίου.Η σύσταση των αιθερίων ελαίων αποτελείται από τερπένια, οξυγονούχα τερπένια – αυτά που δίνουν την αξία και την υψηλότερη τιμή στο αιθέριο έλαιο ‐ και τα σεσκυτερπένια.
Ποια είναι πρωτίστως τα φαρμακευτικά και αρωματικά φυτά που εμφανίζουν μια αξιοσημείωτη δυναμική όσον αφορά τη ζήτησή τους, έχουν ήδη μια καλή τιμή στην αγορά και ταιριάζουν στις κλιματολογικές και εδαφολογικές συνθήκες του τόπου μας;
Είναι πλέον γνωστό ότι από τα είδη Αρωματικών Φαρμακευτικών Φυτών πουπαράγονται και διακινούνται στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τα πλέον χρησιμοποιούμενα είναι περίπου σαράντα. Από αυτά, τα παρακάτω διακρίνονται κυρίως για το συνολικότους τζίρο στην ΕΕ: ΑηΓιάννης (Salvia sclarea), αχίλλεα, βαλεριάνα, βασιλικός, γλυκάνισο, γλυκόριζα, δακτυλίτιδα, δενδρολίβανο, δίκταμο, δυόσμος, εστραγκόν, θυμάρι, καλέντουλα, κορίανδρος, λεβάντα, λεβαντίνη, λουίζα, μαϊντανός, μάραθος, ματζουράνα,μελισσόχορτο, μέντα, ρίγανη, σατουρέγια, τριαντάφυλλα, υπέρικο, φασκόμηλο, χαμομήλι …
Παγκοσμίως η αξία αυτών των φυτικών υλικών ξεπερνά τα 20 δισεκατομμύρια $ ετησίως και αυτός ο τζίρος αυξάνεται κάθε χρόνο. Θα πρέπει να σημειωθεί και να τονιστεί ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ελλειμματική στην κατηγορία των ΦΑΦ και των ΑΕ, και παρ’ όλες τις εκτεταμένες καλλιεργούμενες εκτάσεις σε Βουλγαρία, Γαλλία, Γερμανία, Ισπανία, Ιταλία, Κύπρο, Ουγγαρία, Πολωνία, Σλοβακία, Τσεχία κ.ά – χωρών με ιδιαίτερα αναπτυγμένη τεχνογνωσία και παραγωγή στον Τομέα αυτό- που ξεπερνούν το 1.500.000 στρέμματα, εισάγονται χιλιάδες τόνοι!
Δυστυχώς, στη χώρα μας, στην οποία ενδείκνυται απ’ όλες τις απόψεις η καλλιέργεια αυτών των φυτικών υλικών, δεδομένου ότι αποτελεί ιδανικό περιβάλλον λόγω των εδαφοκλιματολογικών συνθηκών, η μέγιστη έκταση που καλλιεργήθηκε έφτασε –κατά την περίοδο των επιδοτήσεων (1983 – 1987)- το μέγιστο στα 42.000 στρέμματα και από τότε , βρίσκεται σε φθίνουσα πορεία ,καταλήγοντας ,σήμερα,στα 19.000 – 21.000 στρέμματα. Αντιθέτως, μόνο για ένα φυτικό υλικό, έτσι, απλά, για πληροφόρηση, μόνο για τη λεβάντα, στη Γαλλία καλλιεργούνται πάνω από 150.000 στρέμματα!
-Προτείνετε μια καθετοποιημένη μονάδα παραγωγής ΦΑΘ και ΑΕ. Γιατί; Ποιο το κοστος δημιουργίας αυτής της Μονάδας;
Εδώ θα πρέπει, κατ αρχάς, να επισημανθεί ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των ΦΑΦ σε σχέση με τα περισσότερα άλλα γεωργικά προϊόντα και ιδιαίτερα τα νωπά φρούτα και τα λαχανικά. Όλα αυτά θα πρέπει να διατεθούν άμεσα -όσο είναι ακόμη αποδεκτά από το καταναλωτικό κοινό ‐ έχουν δηλαδή μόνο μια αγορά! Εδώ έγκειται και η μεγάλη αλλά και ουσιαστική διαφορά σε σχέση με τα Αρωματικά Φαρμακευτικά φυτά τα οποία διατίθενται σε τρείς διαφορετικές αγορές-πράγμα από το οποίο επωφελείται καθ’ ολοκληρίαν μια καθετοποιημένη Μονάδα Παραγωγής επεξεργασίας και μεταποίησης ΦΑΦ και ΑΕ.
Η πρώτη αγορά είναι αυτή των νωπών( φρέσκων) αρωματικών φυτών (που έχει και τα μεγαλύτερα περιθώρια κέρδους,αλλά και το μεγαλύτερο ρίσκο) όπως π.χ. ο βασιλικός, η μέντα, ο δυόσμος το δενδρολίβανο κ.ά, τα οποία βρίσκουμε στις λαϊκές (χύδην, σε ματσάκια, σε γλαστράκια κλπ), στα Super Markets, στις κουζίνες των εστιατορίων, των ξενοδοχείων, των σπιτιών μας κλπ.
Η δεύτερη και κύρια αγορά είναι αυτή των ξηρών φυτικών υλικών των ΦΑΦ, που αποτελεί τη μεγαλύτερη, είτε σε όγκο παραγωγής και διάθεσης, είτε σε τζίρο.
Η τρίτη είναι αυτή που συνήθως αφήνει και τα μεγάλα κέρδη ‐ υπό ορισμένες όμως και απαιτητικέςσυνθήκες – αυτή των αιθερίων ελαίων, η οποία βέβαια απαιτεί και σημαντικές επενδύσεις και τεχνογνωσία.
Σε αντίθεση με έναν απλό και χωρίς πολλά μέσα παραγωγό, σε μια σωστή καθετοποιημένη Μονάδα Παραγωγής ΦΑΦ και ΑΕ δεν υπάρχει περίπτωση να μείνει αδιάθετο, ή να αλλοιωθεί κάποιο προϊόν της, καθώς σε κάθε περίπτωση μετακυλύει το αδιάθετο υλικό στην επόμενη αγορά – εάν π.χ. δεν διατεθούν ποσότητες φρέσκων αρωματικών φυτών, αυτές οι ποσότητες δεν χάνονται γιατί εύκολα θα περάσουν από το ξηραντήριο και τον άλλο μηχανολογικό εξοπλισμό της Μονάδας και ακολούθως θα διατεθούν σαν ξηρό φυτικό υλικό. Εάν πάλι μια χρονιά δεν ήταν δυνατό να πωληθούν όλες οι ποσότητες των ξηραμένων φυτικών υλικών, μπορούν εύκολα να αποσταχθούν στην Αποστακτική Μονάδα και να διατεθούν ως Αιθέριο Έλαιο.
Ο στόχος της ολοκληρωμένης Μονάδας Παραγωγής ΦΑΦ έγκειται στο να προσδώσει υπεραξία στο συγκομισμένο φυτικό υλικό. Να μην το πουλήσει δηλαδή ο παραγωγός π.χ. 0.90 – 1,10 Ευρώ το κιλό σαν μπάλα ή χορτόμαζα στον χονδρέμπορο, αλλά να το επεξεργαστεί με τον κατάλληλο μηχανολογικό εξοπλισμό, ώστε να του προσδώσει προστιθέμενη αξία και να το δώσει στα 4 ‐ 7 Ευρώ/kg! Κύριο στοιχείο του μηχανολογικού εξοπλισμού είναι το σωστό και άκρως εξειδικευμένο, αποκλειστικά για ΦΑΦ, ξηραντήριο (αποκλείοντας απόλυτα τα ξηραντήρια καπνού), από το οποίο διέρχονται οι τόνοι της συγκομιζόμενης χορτόμαζας, και επιπλέον, τα μηχανήματα κοπής, καθαρισμού, αποφύλλωσης (απομάκρυνσης από τα φύλλα των στελεχών, μίσχων κ.ά), ταξινόμησης, διαλογής, συσκευασίας κ.ά. Με τον παραπάνω εξοπλισμό, υπάρχει η δυνατότητα διάθεσης στην αγορά ξηρών φυτικών προϊόντων (σταθερής περιεκτικότητας σευγρασία – προαπαιτούμενο των Διεθνών Αγορών) σε ματσάκια, φύλλα ολόκληρα, φύλλακομμένα, τρίμμα (σε διάφορα μεγέθη), άνθη ολόκληρα, άνθη και φύλλα, ρίζες διαφόρων μεγεθών και άλλα διάφορα τελικά προϊόντα τυποποιημένης και σταθερής ποιότητας και εμφάνισης, είτε χύδην ή συσκευασμένα. Βέβαια, αυτός ο ιδιαίτερα εξειδικευμένος εξοπλισμός έχει ένα κόστος της τάξεως των 130.000 ‐ 180.000 Ε, ποσό που εξαρτάται ,όμως, άμεσα από την έκταση των καλλιεργειών (90 – 300 στρεμμάτων) και των φυτικών ειδών (5 – 10 είδη). Στο κόστος αυτό θα πρέπει να προστεθεί και το ποσόν που απαιτείται για Αποστακτήριο.
-Υπάρχουν δυνατότητες επιδότησης από τα ευρωπαϊκά Προγράμματα;
Μια τέτοια καθετοποιημένη Μονάδα, επειδή απαιτεί ορισμένου ύψους κεφάλαια, είναι προτιμότερο να την αναλαμβάνουν δύο – τρεις, ή και περισσότεροι συνεργάτες ‐αν και η πράξη έχει αποδείξει ότι αρκεί και ένας για να τα βγάλει πέρα μόνος του – έτσι ώστε και η απαιτούμενες εργασίες αλλά και τα απαιτούμενα κεφάλαια να μπορούν να κατανέμονται αντίστοιχα μεταξύ των συνεργατών. Όσον αφορά τα απαιτούμενα κεφάλαια, υπάρχει η δυνατότητα επιδοτήσεων από διάφορα Προγράμματα( «ΑλέξανδροςΜπαλτατζής», ΕΣΠΑ, Καινοτομίας, Νέων Επιχειρηματιών κλπ). Πρέπει όμως να ληφθείυπόψη, ότι ως επί το πλείστον επιδοτούνται μέχρι και 55% η κτιριακή εγκατάσταση και μόνο ο μηχανολογικός εξοπλισμός επεξεργασίας, μεταποίησης κ.ά. και όχι ο γεωργικός.
-Πόσο ανοιχτές είναι οι «αγορές-στόχος»,πόσο εύκολη, δηλαδή, η διείσδυση σε αυτές, πόσο «σκληρός» είναι ο ανταγωνισμός;
Η είσοδος στις Διεθνείς Αγορές δεν είναι εύκολη για έναν καινούριο παραγωγό ή μια νέα Μονάδα. Αλλά είναι εφικτή εφόσον διαθέτει αυτά που ζητούν -ή μάλλον απαιτούν- οι Διεθνείς Αγορές: 1ον να διαθέτει βιολογικά προϊόντα άριστης και σταθερής τυποποιημένης ποιότητας, 2ον απόλυτη συνέπεια στις εκάστοτε συμφωνηθείσες ποσότητες παράδοσης και στο χρόνο παράδοσης και 3ον ποικιλία προϊόντων (όχι μόνον ένα, δύο ή τρία φυτικά υλικά ή αιθέρια έλαια, αλλά πολύ περισσότερα).
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση οι Μονάδες Παραγωγής ΦΑΦ βασίζονται και τροφοδοτούνται με φυτικό υλικό από καλλιεργούμενες εκτάσεις των 100‐600 στρεμμάτων οι μικρές Μονάδες, ενώ οι μεγάλες από εκτάσεις άνω των 2.000 στρεμμάτων.Ο παραγωγός ή ομάδα παραγωγών που εγκαθιστά μια καθετοποιημένη Μονάδα Παραγωγής ΦΑΦ γίνεται συγχρόνως και επιχειρηματίας γιατί σπάνια πλέον δίνει το πρωτογενές προϊόν του στο χονδρέμπορο κοψοχρονιά και σε χαμηλές τιμές. Επειδή με το μηχανολογικό εξοπλισμό της Μονάδας του έχει πλέον δώσει υπεραξία στο προϊόντου, επιτυγχάνει πολύ υψηλότερες τιμές στις ξένες αγορές και το κυριότερο έχει τη δυνατότητα να διαθέτει τελικά προϊόντα σύμφωνα με τις ανάγκες και προδιαγραφές των Μεγάλων Οίκων εμπορίου της ΕΕ, που αποκλειστικά διακινούν παγκοσμίως τα ΦΑΦ και τα ΑΕ.
-Εκτός από Κεφάλαια, τι άλλο απαιτείται για τη δημιουργία μιας καθετοποιημένης Μονάδας;
Σε σχέση με τις συνήθεις καλλιέργειες αγροτικών προϊόντων, η παραγωγή ΦΑΦ και ΑΕ απαιτεί πολύ και κουραστική προσωπική εργασία, αλλά και εξειδικευμένη τεχνογνωσία σε όλους τους τομείς, από τα στάδια εγκατάστασης των φυτειών , καλλιέργειας/ συγκομιδής, ξήρανσης, επεξεργασίας/μεταποίησης, αλλά μέχρι και την εμπορία και τη διακίνησή τους. Όμως, σε αυτήν την παραγωγική διαδικασία, δύο στοιχεία είναι απολύτως σίγουρα: 1ον ότι ο ελεύθερος χρόνος των παραγωγών θα είναι πολύ περιορισμένος καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, και 2ο ότι μετά το τρίτο έτος η Μονάδα θα μπορεί να ικανοποιεί τις ετήσιες οικονομικές απαιτήσεις τυολάχιστον 2 – 3 οικογενειών, εφόσον οι καλλιεργούμενες εκτάσεις είναι περισσότερες από 150 – 300 στρέμματα.
Η συγκρότηση μιας ολοκληρωμένης Μονάδας Παραγωγής Φαρμακευτικών Αρωματικών Φυτών και Αιθερίων Ελαίων δεν γίνεται σε μια νύκτα. Χρειάζεται, πρώτιστα και κυρίως, σωστός σχεδιασμός, υπομονή, σωστές κινήσεις καθ’ όλη τη διάρκεια της προετοιμασίας και των πρώτων βημάτων μέχρι το δειγματισμό των προϊόντων στις Διεθνείς Αγορές.
Έτσι στο χρονοδιάγραμμα της πρώτης τριετίας τα βήματα θα είναι:
Κατά τον πρώτο χρόνο θα εγκατασταθούν ‐ με σωστό, αναγνωρισμένο και αποδεκτό από τις Διεθνείς Αγορές πολλαπλασιαστικό υλικό ‐, οι πρώτες καλλιέργειες των 12 – 20 στρεμμάτων με τουλάχιστον 5 – 8 διαφορετικά είδη (μονοετή και πολυετή) και σε εκτάσεις των 3 – 4 στρεμμάτων το καθένα. Έτσι θα είναι δυνατοί οι ακριβείς υπολογισμοί της εκάστοτε χορτόμαζας ανά στρέμμα, αλλά και η εξασφάλιση του (ιδιόκτητου και γνωστής πλέον ποιότητας) πολλαπλασιαστικού υλικού που θα χρειαστεί για την επέκταση των καλλιεργειών τη δεύτερη χρονιά στα 40 – 80 στρέμματα, την τρίτη χρονιά στα 150 ‐ 200 ή, εάν υπάρχουν οι δυνατότητες, την τέταρτη στα 250 – 350 στρέμματα, τα οποία, βέβαια, δεν χρειάζεται να είναι όλα ιδιόκτητα.
Συγχρόνως, κατά την πρώτη και τη δεύτερη χρονιά θα εγκαθίσταται ο μηχανολογικός εξοπλισμός της Μονάδας ώστε το παραγόμενο τελικό προϊόν να είναι «στανταρισμένο», τυποποιημένο, σταθερής και ομοιόμορφης ποιότητας και εμφάνισης ώστε να είναι δυνατός πλέον ο «δειγματισμός» στις Διεθνείς Αγορές, μιας και από αυτό το τελικό υλικό θα χαρακτηρίζεται στο εξής η Μονάδα και οι Παραγωγοί του.
Είναι δεδομένο ότι τα πρώτα δύο – δυόμιση χρόνια οι παραγωγοί θα βάζουν συνεχώς το χέρι στην τσέπη συνεισφέροντας σε χρήμα και δουλεύοντας πολύ!. Από τον τρίτο όμως χρόνο θα αρχίσουν πλέον να εισπράττουν και τα έσοδα θα γίνονται περισσότερα, όσο πιο αυξημένες θα είναι οι καλλιεργούμενες εκτάσεις.Ταυτόχρονα. θα γίνεται και η απόσβεση του μηχανολογικού εξοπλισμού που θα γίνει τόσο συντομότερα, όσο περισσότερα είναι τα καλλιεργούμενα στρέμματα.
Η εμπειρία που θα αποκτηθεί κατά τα τρία πρώτα χρόνια είναι ουσιαστική, αναγκαία και απαραίτητη ώστε να καταστήσουν ικανό το διαχειριστή της Μονάδας να μπορεί να αξιολογεί καταστάσεις και να αποφασίζει για πάρα πολλά θέματα όπως π.χ. για ποιό είδος θα πρέπει την επόμενη χρονιά να αυξηθούν ή να μειωθούν οι εκτάσεις καλλιέργειας ‐ έχοντας αποκτήσει γνώσεις των τάσεων των τιμών των Διεθνών Αγορών – ή πόσοι τόνοι και από ποιά στρέμματα της φυτείας ενός είδους, το φυτικό υλικό θα καταλήξει ξηρό και ποιό θα οδηγηθεί σε απόσταξη. Είναι δεδομένο ότι σε άλλη χρονική περίοδο της ανάπτυξης του φυτού θα συγκομιστεί π.χ. η μέντα, όταν το τελικό προϊόν θα είναι τα ξηρά φύλλα και σε άλλη χρονική στιγμή εάν πρόκειται να αποσταχθεί ‐ οπότε χρειάζεται να προσδιοριστούν τα ποσοστά των τεσσάρων βασικών συστατικών του αιθερίου ελαίου της, ώστε να βρίσκονται σε καθορισμένη σχέση μεταξύ τους.
Με τις σημερινές τιμές, σε μια καθετοποιημένη Μονάδα Παραγωγής ΦΑΦ και ΑΕ, δεν υπάρχει περίπτωση η καθαρή απόδοση – μετά την αφαίρεση των εξόδων –ανά στρέμμα ‐ να είναι μικρότερη των 200 Ευρώ ετησίως, ενώ οι δυνατότητες εσόδων δεν είναι δύσκολο να κυμαίνονται στα 400 – 600 Ευρώ, ή και αρκετά περισσότερα, ανάλογα με τα φυτικά υλικά που θα έχουν εγκατασταθεί, από τον τρόπο συγκομιδής, επεξεργασίας, μεταποίησης, της συσκευασίας ή της διακίνησής τους.
-Ας μιλήσουμε και για την παραγωγή Αιθέριων Ελαίων και το Αποστακτήριο!
Η παραγωγή Αιθερίων Ελαίων δεν αποτελεί, συνήθως, αποκλειστικό σκοπό μιας Μονάδας Παραγωγής. Για να παράγει αιθέριο έλαιο μια τέτοια Μονάδα αρχικά χρειάζεται το εξειδικευμένο πολλαπλασιαστικό υλικό που θα προσφέρει φυτικό υλικό κατάλληλης ποιότητας για την παραλαβή ενός αιθερίου ελαίουαποδεκτής σύνθεσης από τις Διεθνείς Αγορές, που να διαθέτει δηλαδή ορισμένα συστατικά,σε τέτοιες συγκεντρώσεις ώστε να μπορεί να πωληθεί στην υψηλότερη δυνατόν τιμή.
Έτσι ,συνήθως, αν και μπορεί να εγκατασταθεί το Αποστακτήριο συγχρόνως με τον υπόλοιπο εξοπλισμό της Μονάδας – και να χρησιμοποιείται για την εξάσκηση του παραγωγού στις αποστάξεις των διαφορετικών φυτικών υλικών ‐ εν τούτοις θα αρχίσει να παράγει εμπορεύσιμα αιθέρια έλαια, όταν πρώτα θα έχει τυποποιηθεί και «στανταριστεί» η ποιότητα του φυτικού υλικού και όταν οι καλλιεργούμενες εκτάσεις έχουν επεκταθεί αρκετά, ώστε να μπορούν να τροφοδοτήσουν με την αναγκαία χορτόμαζα που χρειάζεται ένα αποστακτήριο.Το τμήμα της Μονάδας όπου θα εγκατασταθεί το Αποστακτήριο θα πρέπει ναέχει σωστά σχεδιαστεί ώστε να είναι εύκολη η διαχείριση των υλικών (πρώτων υλών, φυτικού υλικού, αλλά και τελικών προϊόντων – αιθερίων ελαίων), να έχει κατάλληλες προσβάσεις με τις δορυφορικές μονάδες και να είναι έτσι διαρρυθμισμένος ο χώρος ώστε να μειώνεται στο ελάχιστο το λειτουργικό κόστος.Πρέπει να έχουν προβλεφθεί από νωρίς οι ανάγκες του Αποστακτηρίου σε σχέση με τα τροφοδοτούμενα φυτικά υλικά (είδη, εποχές συγκομιδών και ποσοτήτων που θα αποσταχθούν), ώστε να εγκατασταθούν τα κατάλληλα μεγέθη, αριθμός και παρελκόμενα του αποστακτηρίου, ενώ θα έχει ληφθεί μέριμνα για πιθανές επεκτάσεις του μηχανολογικού εξοπλισμού. Εκτός από τα τρία βασικά μέρη της αποστακτικής μονάδας(άμβυκα, ψυκτήρα και διαχωριστή ‐ ή Φλωρεντιανή) θα πρέπει να υπολογιστεί σωστάκαι το μέγεθος και η απόδοση του ατμολέβητα και του συστήματος αποσκλήρυνσης τουνερού, αλλά και των υπόλοιπων τμημάτων του αποστακτηρίου (πιθανό κόστος εγκατάστασης ενός αποστακτηρίου από 80.000 ‐ 140.000 Ε και άνω, δεδομένου ότι όλα εξαρτώνται από τις απαιτήσεις και τις επιδιώξεις των παραγωγών – επενδυτών).
Η παραγωγή των αιθερίων ελαίων ,αν και είναι απλή διεργασία ,εντούτοις χρειάζεται εξειδικευμένες γνώσεις και αρκετή εμπειρία. Μόνο μετά από αρκετή εξάσκηση και απόκτηση τεχνογνωσίας (για το παραγόμενο αιθέριο έλαιο καθενόςξεχωριστά φυτικού υλικού) μπορεί να θεωρηθεί μια απλή ρουτίνα – όπως και πραγματικά είναι.
Παράγοντες όπως η διάρκεια απόσταξης, ποσότητα παρεχόμενου ατμού, θερμοκρασίες διαχωρισμού αιθερίου ελαίου από το Αρωματικό νερό, στοίβαξη φυτικού υλικού στον άμβυκα, αλλά και πολλοί άλλοι πρέπει να λαμβάνονται υπόψη για την απόσταξη κάθε είδους φυτού ώστε να παραλαμβάνεται εξ ολοκλήρου το περιεχόμενο αιθέριο έλαιο (μέγιστη δυνατή απόδοση) και να είναι υψηλής ποιοτικής σύστασης, ώστε συνδυαζόμενα και τα δύο αυτά να προσλαμβάνει η στρεμματική απόδοση τη μέγιστη δυνατή τιμή, ή/ και το παραγόμενο αιθέριο έλαιο τη μέγιστη τιμή στις Αγορές.
Οι αποδόσεις των αιθερίων ελαίων ανά στρέμμα σε Ευρώ έχουν μεγάλο εύρος τιμών εξ αιτίας των αυξομειώσεων των ποσοστών των διαφόρων συστατικών στο παραλαμβανόμενο αιθέριο έλαιο που εξαρτώνται βασικά από το πολλαπλασιαστικό υλικό πουέχει επιλεγεί προς καλλιέργεια -κυρίως από τις διαφορετικές ποικιλίες ειδών, των εδαφοκλιματολογικών συνθηκών, εάν οι εκτάσεις είναι ποτιστικές ή ξηρικές, της τεχνολογίας απόσταξης κ.λ.π.
Ανάλογα π.χ με την ποικιλία του χαμομηλιού, με τις συγκεντρώσεις των διαφόρων βιοδραστικών συστατικών του στο αιθέριο έλαιο, αλλά και από τιςεφαρμοζόμενες παραμέτρους κατά την απόσταξη, οι τιμές μπορεί να κυμανθούν π.χ.στα 750 Ε, στα 630 Ε, στα 400 Ε, ή ακόμη και στα σαράντα Ευρώ το κιλό!
Όσον αφορά τη ρίγανη η απόδοση ανά στρέμμα μπορεί να είναι 300 Ευρώ, 600 Ε, ή ακόμη και 850 Ε.
Στην περίπτωση καλλιέργειας χαμομηλιού (Matricaria recutita), πρώτα πρέπει να επιλεγεί η κατάλληλη ποικιλία (από τις 8 -10 γνωστές) και να αγοραστεί ο αντίστοιχος σπόρος, που είναι κατάλληλος για την περιοχή όπου θα καλλιεργηθεί, αλλά και ανάλογα με τις επιδιώξεις, όσον αφορά τη διάθεση του τελικού προϊόντος. Το κόστος αγοράς κυμαίνεται από 200 έως και 550 Ευρώ/kg και η ποσότητα αυτή αρκεί για την εγκατάσταση 3 – 5 στρεμμάτων. Από αυτήν την καλλιέργεια θα έχει τη δυνατότητα ο παραγωγός να παραλάβει όλο το πολλαπλασιαστικό υλικό που του χρειάζεται ώστε να επεκτείνει τη φυτεία του στα 20 ‐ 50 στρέμματα. Η εγκατάσταση της καλλιέργειας γίνεται με απευθείας σπορά ( όπου ο σπόρος αναμειγνύεται με άμμο γιατί είναι πάρα πολύ μικρός σε μέγεθος). Η απόδοση μόνο σε ανθοκεφαλές (που συγκομίζονται με εξειδικευμένη μηχανή) μετά από ξήρανση σε ειδικό ξηραντήριο είναι 90 ‐ 120kg/στρέμμα. Οι τιμές ανάλογα με την ποικιλία και την ποιότητα κυμαίνονται 5 – 11Ευρώ/kg.
Σχετικά με το μελισσόχορτο (Melissa oficinalis) η εγκατάσταση και η καλλιέργειά του είναι πολύ εύκολη. Συγκομίζεται με απλή χορτοκοπτική μηχανή, αποδίδοντας 1.200– 1.400 kg/στρέμμα χορτόμαζας (κατά την πρώτη κοπή) η οποία πρέπει πολύ σύντομα να υποστεί τη σωστή επεξεργασία στην κατάλληλη Μονάδα επεξεργασίας ώστε να παραληφθεί τελικό φυτικό προϊόν υψηλής ποιότητας (ολόκληρα φύλλα, υψηλή περιεκτικότητα σε αιθέριο έλαιο, χρώμα κλπ). Αν πρόκειται να διατεθούν μόνο τα φύλλα, πρέπει πρώτα αυτά να αποχωριστούν από την πόα με ειδικό μηχανολογικό εξοπλισμό καινα ξηρανθούν στο ειδικό ξηραντήριο. Μετά την ταξινόμηση παραλαμβάνονται διαφορετικές ποιότητες, εκ των οποίων η καλύτερη διατίθεται στα 3 – 6,5 E/kg, προσφέροντας μια στρεμματική απόδοση της τάξεως των 700 – 1.100 Ευρώ. Περαιτέρω, στις επιλογές του παραγωγού – ανάλογα με την υποδομή που διαθέτει – υπάρχει και η δυνατότητα παραλαβής του αιθερίου ελαίου (που όμως βρίσκεται σε πολύ μικρή περιεκτικότητα), του οποίου η τιμή δεν είναι καθόλου ευκαταφρόνητη (περίπου στα 4.200 Ευρώ/kg)!
Εν τέλει;
Εν τέλει, αυτό που γίνεται εδώ και χρόνια σε πολλά κράτη της ΕΕ, πρέπει και εμείς να αποφασίσουμε να το πραγματοποιήσουμε εδώ, στη χώρα μας, μια και υπάρχουν οι δυνατότητες και όλα τα στοιχεία ώστε πολύ σύντομα να βρεθούμε μεταξύτων πρώτων. Η πολύ πιθανή προοπτική, μετά από ελάχιστα χρόνια, ετήσιων εσόδων 100.000- 130.000 Ευρώ (και με δυνατότητες αύξησης κατά πολύ αυτών των ποσών) δεν είναι ευκαταφρόνητη στους καιρούς μας. Χρειάζεται όμως σχεδιασμός, σύνεση,απόκτηση τεχνογνωσίας, μικρά βήματα, προσωπική ενασχόληση σε όλα τα στάδια,καλλιέργεια, επεξεργασία, μεταποίηση, απόσταξη,διακίνηση, εμπορία , και δυστυχώς πολύ δουλειά- πέρα βέβαια από τα αναγκαία κεφάλαια!
Τέλος, δε, ας προσθέσουμε και κάτι γνωστό στις αγορές και στον επιχειρηματικό κόσμο: Αυτοί που τολμούν στις δύσκολες περιστάσεις και στις άσχημες οικονομικές συγκυρίες είναι αυτοί που στο τέλος βγαίνουν κερδισμένοι.
Ο κ Σταύρος Θ. Κατσιώτης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής στο τμήμα Φαρμακευτικής του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης(Τομέας Φαρμακευτικής Τεχνολογίας) και Υπεύθυνος του Ερευνητικού Εργαστηρίου «Τεχνολογίας Παραλαβής / Ανάλυσης Αιθερίων Ελαίων και Επεξεργασίας Φαρμακευτικών Αρωματικών Φυτών».Μαζί με τον κ.Π.Χατζόπουλο είναι συγγραφέας του βιβλίου ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΑ ΦΥΤΑ ΚΑΙ ΑΙΘΕΡΙΑ ΕΛΑΙΑ (Παραγωγή, επεξεργασία, μεταποίηση, αξιοποιηση,διεθνεις αγορές, αρωματοθεραπεια, αρωματοποιία-)Εκδόσεις αφοι Κυριακίδη 2010, σελ. 970).Mε τον κ. Κατσιώτη επικοινωνείτε μέσω του e– mail stakat@pharm. auth. gr, και στα τηλ. 2310.997669, 6932308057.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: ΟΙ «ΚΡΥΦΕΣ ΧΑΡΕΣ» ΤΗΣ ΔΑΦΝΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΜΥΡΣΙΝΗΣ!
Η αντιοξειδωτική και αντιμικροβιακή δράση των αιθέριων ελαίων Δάφνης και Μυρσίνης των Ιονίων νήσων(Κεφαλονιάς -Λευκάδας -Ζακύνθου) αποτέλεσε το αντικείμενο έρευνας στο Τμήμα Τεχνολογίας Βιολογικής Γεωργίας και Τροφίμων και στο Τμήμα Τεχνολογίας Περιβάλλοντος και Οικολογίας του Τ.Ε.Ι. Ιονίων νήσων. Τα δυο τμήματα παρουσίασαν τα πορίσματα τη Δευτέρα 30 Ιανουαρίου 2012 και ώρα 18:15 στο Αμφιθέατρο του ΤΕΙ.
Όσον αφορά την αντιοξειδωτική δράση( που συγκρίνεται με εκείνη του καφέ), η δάφνη αποδείχτηκε σημαντικά ικανότερη από την μυρσίνη, ενώ παρατηρήθηκε ότι η δράση του αιθέριου ελαίου από την Ζάκυνθο ήταν αξιοσημείωτα ισχυρότερη από εκείνη της Λευκάδας και της Κεφαλονιάς. Πιθανολογείται ότι αυτό οφείλεται στο eucalyptol το οποίο συναντάται σε σημαντικά μεγαλύτερες ποσότητες στο Ζακυνθινό αιθέριο έλαιο-αλλά απαιτείται, φυσικά, πρόσθετη έρευνα προκειμένου να διευκρινιστούν οι αιτίες.
Όσον αφορά την αντιμικροβιακή δράση, η μελέτη κατέδειξε ότι και τα δυο αιθέρια έλαια παρουσιάζουν παρόμοια(αξιόλογη) αντιμικροβιακή δράση ανεξάρτητα από την ομάδα των εξεταζόμενων μικροοργανισμών( με μια και μόνη εξαίρεση), αλλά και ανεξάρτητα από το νησί προέλευσης.
Οι ερευνητές θεωρούν εφικτή την εμπορική αξιοποίηση των δυο φυτών στην κοσμετολογία, φαρμακευτική, αλλά και στα τρόφιμα παρά το ότι: α)Χρειάζονται περαιτέρω έρευνες β) Το θυμάρι εμφανίζει σε υπέρτερο βαθμό αντιοξειδωτιές και αντιμικροβιακές ιδιότητες και γ) η σχέση πρώτης ύλης και παραγόμενου ελαίου είναι πολύ κοντά στον γενικό μέσο όρο. Οι ερευνητές εστιάζουν το εμπορικό ενδιαφέρον για τα αιθέρια έλαια της Δάφνης και της Μυρσίνης, κυρίως, στη δυνατότητα που υπάρχει στη δημιουργία «νέων τροφίμων» με ενισχυμένες αντιοξειδωτικές δυνατότητες.
3.ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΡΟΥΦΑ
Οι καλλιέργειες προϊόντων με μεγάλη ζήτηση ,υψηλή τιμή και εν τέλει μεγάλη κερδοφορία αποτελούν, φυσικά, «λεωφόρο» διεξόδου από την παρούσα κρίση και ,ήδη, οι τολμηρότεροι αυτό το αναγνώρισαν στην πράξη!
Η τρούφα, ο κρόκος και η σπιρουλίνα αποτελούν τρία λαμπρά παραδείγματα που επιβεβαιώνουν όσα προαναφέρθηκαν! Οι παραγωγοί που ασχολούνται με τα συγκεκριμένα προϊόντα υποστηρίζουν ότι και πολλαπλάσια παραγωγή να είχαν θα την διέθεταν στην αγορά! Αυτό, όμως, σημαίνει ότι υπάρχουν σημαντικά καλλιεργητικά περιθώρια. Αναφέρουμε ενδεικτικά ότι η τιμή της τρούφας κυμαίνεται από 650-700 ευρώ το κιλό.( Η λευκή τρούφα «αγγίζει» τα 1.800 ευρώ το κιλό!)
Η ανάγκη για την καλλιέργεια της τρούφας έχει εμφανιστεί εδώ και πολλά χρόνια-μια και η συγκομιδή της σε άγρια μορφή περιορίζεται σημαντικά-αλλά, μόλις το 1970 έγινε κατορθωτό. Σημειωτέον, όμως, ότι από την πρώτη στιγμή που η καλλιέργεια έγινε εφικτή, εκδηλώθηκε μεγάλο ενδιαφέρον διότι πρόκειται για δραστηριότητα υψηλών αποδόσεων με λίγο κόπο! Αυτή τη στιγμή στην Γαλλία πάνω από 800 στρέμματα άλλων καλλιεργειών κάθε χρόνο αντικαθίστανται από φυτείες τρούφας. Έντονο είναι και το ενδιαφέρον στην Ισπανία και τη Σαουδική Αραβία, ενώ σε Ωκεανία και Β. Αμερική εγκαταστάθηκαν φυτείες τρούφας με επιτυχία. Ραγδαίες είναι οι εξελίξεις σε Βουλγαρία Ρουμανία και Κύπρο. Στην Κύπρο τα τελευταία δύο χρόνια 15000 ελιές έχουν φυτευτεί εμβολιασμένες με καλοκαιρινή τρούφα. Η εγκατάσταση ελαιώνων εμβολιασμένων με τρούφες είναι μια δραστηριότητα που θα πρέπει να απασχολήσει σοβαρά τους Έλληνες παραγωγούς. Στη χώρα μας, την καλλιέργεια τρούφας προωθεί το ΕΘΙΑΓΕ .
Η τρούφα είναι ο καρπός του μύκητα που εγκαθίσταται στις ρίζες των δέντρων. Πρόκειται για μανιτάρι που μεγαλώνει κάτω από το έδαφος (5-25 εκατοστά), συμβιώνοντας με τις ρίζες ορισμένων δέντρων (πουρνάρι, βελανιδιά,, πεύκο κ.λπ.). Είναι σκληρή όσο και η πατάτα και το μέγεθός της ποικίλει( από… στραγάλι μέχρι πορτοκάλι !) Η αναμενόμενη απόδοση της καλοκαιρινής μαύρης τρούφας είναι 5-15 κιλά /στρέμμα και της χειμερινής μαύρης τρούφας είναι 2-10 κιλά /στρέμμα.
α. Βασικά προαπαιτούμενα:
1.Σχετικά άγονες (απαιτείται ελάχιστη ποσότητα νερού) και παραμελημένες εκτάσεις. Οι ορεινοί αγροί προσφέρονται για την καλλιέργειά της. Δημιουργείται, κατ αρχάς, ένα μικρό δάσος με άγρια δέντρα όπου στις ρίζες τους έχει εγκατασταθεί εργαστηριακά ο μύκητας της τρούφας.
2.Χρειάζεται πολύ μικρό αρχικό κεφάλαιο( για περίφραξη και εγκατάσταση των δέντρων) και δεν έχει πάγια έξοδα
3.Εννοείται ότι πρέπει να γίνονται αναλύσεις χώματος για κάθε χωράφι ξεχωριστά, προκειμένου να διαπιστώνεται η καταλληλότητα του εδάφους
4.Η εγκατάσταση των φυτών στο χωράφι, μπορεί να γίνει ή τον Μάρτιο ή τον Νοέμβριο. Τα φυτά πρέπει να έχουν πιστοποιητικό εμβολιασμού.
5. Για να είναι ασφαλής ο μύκητας θα πρέπει να φυτέψουμε τα δέντρα τρούφας σε απόσταση περίπου 12 μέτρων μακριά από τα γύρω πουρνάρια. (Αν ,όμως, τα δέντρα που γειτονεύουν είναι πεύκα μεγάλης ηλικίας ή βελανιδιές ή λεύκες, τότε χρειάζεται απόσταση ίση ή και μεγαλύτερη των 30 μέρων!) Αν ,επομένως, η έκταση που θα καλλιεργηθεί ο μύκητας περιβάλλεται από άλλα δέντρα, τότε απαιτείται να έχει ένα ικανό μέγεθος προκειμένου η καλλιέργεια να συμφέρει. Η καλλιεργούμενη έκταση προκειμένου να έχει εμπορικό ενδιαφέρον δεν μπορεί να είναι μικρότερη από 4 στρέμματα.
Β. Σημαντικές καλλιεργητικές λεπτομέρειες:
1Γενική κατεύθυνση: Στη φυτεία τρούφας που δημιουργήσαμε, επεμβαίνουμε όσο πρέπει και μόνο όταν χρειάζεται. Σκοπός είναι να εξελιχθεί αυτή η φυτεία σε ένα μικρό μεν, αλλά πλήρες και ισορροπημένο οικοσύστημα με τα μυρμήγκια της και τα κάθε λογής ζωύφια κ.λ.π, μέχρι να αρχίσει η παραγωγή τρούφας.
2.Ο μύκητας χρειάζεται ζέστη, αλλά όχι πολύ μεγάλη. Μπορεί ο καλλιεργητής-αν το επιθυμεί-μετά τον πρώτο χρόνο να αφαιρέσει τις παραφυάδες των δέντρων και, ενδεχομένως, ορισμένα από τα πολύ χαμηλά κλαδιά, που ακουμπούν στο έδαφος, προσέχοντας ,όμως, να αφήσει αρκετά χαμηλά κλαδιά, για να σκιάζουν την περιοχή γύρω από το δέντρο και να μειώνουν έτσι την υπερβολική θερμοκρασία του χώματος.
3.Η συντήρηση της φυτείας διακρίνεται σε τρεις περιόδους. Η πρώτη περίοδος αφορά τα 3 πρώτα χρόνια. Η δεύτερη περίοδος (διάστημα «αναμονής») είναι τα επόμενα τέσσερα χρόνια, μέχρι το 7ο έτος όπου ξεκινά η παραγωγή. Η τρίτη περίοδος ξεκινά τον 8ο χρόνο.( Η φυτεία είναι παραγωγική για χρονικό διάστημα από 25-40 χρόνια!) Σε καθεμία από τις προαναφερόμενες περιόδους, η φυτεία έχει ανάγκη από διαφορετικά πράγματα.
4.Τα 2-3 πρώτα καλοκαίρια μετά τη φύτευση, τα μικρά δέντρα μας θα χρειαστούν οπωσδήποτε πότισμα. Πόσο πότισμα; Εξαρτάται από το είδος του εδάφους, τον προσανατολισμό του χωραφιού κ.λ.π.
5Μία φορά τον χρόνο, τον Μάρτιο, χρειάζεται να κοπούν τα αγριόχορτα που υπάρχουν στο χωράφι μας και προς το τέλος Μαρτίου χρειάζεται ένα επιφανειακό σκάλισμα γύρω από κάθε δέντρο. Το σκάλισμα είναι μία σπουδαία εργασία που πρέπει να γίνεται κάθε χρόνο.
6Tα ζιζανιοκτόνα, τα λιπάσματα κ.λ.π. δεν χρησιμοποιούνται στην καλλιέργεια τρούφας.
Γ.Πηγές πληροφόρησης
Λόγω του αυξανόμενου ενδιαφέροντος για την καλλιέργεια της τρούφας, η οποία-ως γνωστόν-πωλείται σε εξαιρετικά ελκυστικές τιμές, το τελευταίο χρονικό διάστημα πραγματοποιούνται στη χώρα μας ενδιαφέρουσες ημερίδες πληροφόρησης.
Έχουμε π.χ. υπ όψιν μας την ημερίδα που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη στις 15/12/11, από τον Οργανισμό «Δήμητρα» και την Διεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής Θεσσαλονίκης με ομιλητές τους γεωπόνους Γ.Λιπώνη(από την Διεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής Θεσσαλονίκης) ,Κ.Δογάνη (από ΕΛΓΟ Δήμητρα) και τον δασολόγο Δρ Σ.Διαμαντή.
(Εάν ,λοιπόν, κάποιος φορέας του τόπου μας θέλει να προκαλέσει ενδιαφέρον για την καλλιέργεια της τρούφας στον Νομό μας, το Περιοδικό μας έχει, ήδη, θέσει στη διάθεσή του ονόματα ερευνητών και φορέων που έχουν ασχοληθεί με το αντικείμενο και τα οποία –πιστεύουμε- ότι μπορεί να αξιοποιήσει!)
4.ΠΕΛΛΕΤΕΣ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΡΕΥΜΑ ΑΠΟ… ΓΑΪΔΟΥΡΑΓΚΑΘΟ!
Ένα σημαντικό «κομμάτι» της «Πράσινης» Ανάπτυξης αφορά και την μελέτη,την καλλιέργεια, την αξιοποίηση των ενεργειακών φυτών. Στην χώρα μας, ένας «δικός μας»-μια και κατάγεται από τον Αγκόνα της Θηνιάς-ο καθηγητής του Πανεπιστήμιου Θεσσαλίας κ. Νίκος Δαναλάτος, πρωταγωνιστεί εδώ και πολλά χρόνια σε αυτόν τον τόσο ενδιαφέροντα χώρο .Ο κ. Δαναλάτος έχει ασχοληθεί ιδιαίτερα με την καλλιέργεια της αγριοαγκινάρας(γαϊδουράγκαθου!), η οποία, υποστηρίζει, ότι μπορεί να προσφέρει πολλά, ως ενεργειακό φυτό, και στους παραγωγούς και στο περιβάλλον και στη χώρα!(Δεν παραλείψαμε, φυσικά, να τον ρωτήσουμε και για τις δυνατότητες που υπάρχουν στην Κεφαλονιά!)
Τ.Β
Ν .ΔΑΝΑΛΑΤΟΣ *: «Η ΑΓΡΙΑΓΚΙΝΑΡΑ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΛΛΑΞΕΙ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΟΛΗΣ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ!»
Γιατί….αγριαγκινάρα;
Πιστεύω ότι η αγριαγκινάρα μπορεί να αλλάξει την αγροτική οικονομία όλης της χώρας! Εκτιμώ ότι μπορούν στη χώρα να καλλιεργηθούν με αγριοαγκινάρα, συνολικά 5 εκατ .στρέμματα. Η αντικατάσταση 2.000.000 στρεμμάτων σιταριού –από τα περίπου 10.000.000 στρεμ. σιτηρών ή 5% της Ελληνικής γεωργικής γης- με αγριαγκινάρα, θα απέδιδε παραγωγή περί τα 1.300.000 κυβικά ισοδύναμου πετρελαίου θέρμανσης. Πρέπει να σημειωθεί ότι η αντικατάσταση σιταριού με αγριαγκινάρα, ενδείκνυται, κατ αρχάς για περιπτώσεις άγονων/ ξηρικών αγρών πολύ χαμηλής απόδοσης. Ένα παράδειγμα για την προκύπτουσα ωφέλεια: 1 εκατοµµύριο στρέµµατα αγριαγκινάρας µπορούν να παράγουν δύο εκατοµµύρια τόνους βιοµάζας ετησίως, ποσότητα που αρκεί για να αντικαταστήσει το πετρέλαιο που χρησιµοποιείται για ηλεκτροπαραγωγή στους σταθµούς της ΔΕΗ στα ελληνικά νησιά για τα οποία ξοδεύονται κάθε χρόνο 800 εκατομμύρια ευρώ(σε πετρέλαιο) ενώ το αντίστοιχο κόστος σε μονάδες που θα αξιοποιούσαν την αγριαγκινάρα είναι 300 εκατομμύρια! Το πράγμα θα απογειωθεί όταν «πεισθούν» οι αγρότες ότι η καλλιέργεια του… γαϊδουράγκαθου μπορεί να τους διασφαλίσει υψηλά εισοδήματα. Είναι αρκετοί, όμως, αυτοί που έχουν δει την απόδοση που έχουν οι πειραματικές καλλιέργειες στους χώρους του Πανεπιστήμιου και αλλού.
Η αγριοαγκινάρα έχει μεγάλη προσαρμοστικότητα και ανθεκτικότητα στις καιρικές και τις εδαφικές συνθήκες, πράγμα που αποδείχτηκε από την καλλιέργεια 300.000 στρεμμάτων που κάναμε στη Ρουμανία. Το φυτό ξεπέρασε την ανάπτυξη, φτάνοντας προσδοκώμενη ανάπτυξη, φτάνοντας τα 4,30 μέτρα.Αυτό, σημαίνει διπλάσια απόδοση, και με σκληρό χειμώνα. Ο θεσαλικός κάμπος είναι ιδανικός για την αποδοτική καλλιέργειά της.
Κατ αρχάς, η απόδοση της αγριαγκινάρας ως βιοκαυσίμου είναι πολύ υψηλή, πολύ υψηλότερη από το καλαμπόκι που καλλιεργείται στην Αμερική. Έπειτα, συγκρίνοντάς την με καλλιέργειες άλλων ενεργειακών φυτών βρίσκουμε ότι η καλλιέργειά της έχει πολύ μικρό κόστος
Η καλλιέργεια της αγριαγκινάρας θα συμβάλλει στη μείωση της χρήσης των ορυκτών καυσίμων και την κάλυψη των συνεχώς αυξανόμενων ενεργειακών αναγκών από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ασφαλείς και συμβατές με το περιβάλλον και, κυρίως ,όσον αφορά τον περιορισμό του φαινόμενου του θερμοκηπίου και τον περιορισμό των όξινων βροχών, σύμφωνα με τις αποφάσεις των συνόδων του Ρίο Ντι Τζανέιρο και του Κιότο, διότι η αντικατάσταση των ορυκτών καυσίμων με βιομάζα είναι ουδέτερη σε εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, καθώς η ποσότητα που ελευθερώνεται στην ατμόσφαιρα μετά την καύση της αφομοιώνεται από το φυτό κατά την φωτοσύνθεση, ενώ από την άλλη πλευρά με την καύση βιομάζας σχεδόν μηδενίζεται η απελευθέρωση θείου στην ατμόσφαιρα. Κατά τη διαδικασία μετατροπής της βιομάζας σε “πράσινη” ενέργεια, όλα τα στοιχεία εκτός του αζώτου, επιστρέφουν ως στάχτη στο έδαφος. Η παγκόσμια έρευνα, που ακόμη εξελίσσεται, έχει δείξει ότι, το περιβάλλον ουδόλως επιβαρύνεται από τις εκπομπές αερίων κατά την παραγωγή ενέργειας από τα βιοκαύσιμα, αλλά και κατά την παραγωγή της βιομάζας. Οι περιβαλλοντικές εκροές, επίσης, των υπό μελέτη συστημάτων καλλιεργειών με αγριαγκινάρα, , για παραγωγή βιοενέργειας είναι χαμηλότερες απ’ αυτές των παραδοσιακών καλλιεργειών. Επιπλέον η καλλιέργεια της αποτρέπει την διάβρωση των εδαφών και αυξάνει τη γονιμότητά τους! Η αγριαγκινάρα, τέλος, είναι πολύ ανθεκτικό φυτό, πράγμα που σηµαίνει ότι η καλλιέργειά της σε μεγάλη κλίμακα θα έχει ως αποτέλεσµα τη µείωση των αναγκών σε νερό και βέβαια τον περιορισµό της ρύπανσης του υπέδαφους µε φυτοφάρµακα.
Υπάρχει δυσκολία με τους αγρότες;
Πολλοί παραγωγοί της Μαγνησίας έχουν συμφωνήσει να καλλιεργήσουν 40.000 στρέμματα, η παραγωγή των οποίων θα χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας σε 6 μονάδες συνολικής ισχύος 15 ΜW ,ενώ, συνεχίζεται σε Κοζάνη-Πτολεμαϊδα το καλλιεργητικό πρόγραμμα σε συμφωνία με την Δ.Ε.Η. Υπήρχαν-και υπάρχουν- δισταγμοί και αμφιταλαντεύσεις, οι οποίοι προέρχονταν /προέρχονται από την τιμή/τόνο-η οποία, όμως, είναι πολύ καλή στο πρόγραμμα παραγωγής 15 MW και -κυρίως-από την απόδοση ανά στρέμμα! Για την Κεφαλονιά τι βλέπετε;
Η αγριαγκινάρα φύεται και καλλιεργείται παντού αλλά αντικαθιστώντας στάρι ή αρδευόμενη μεγάλη καλλιέργεια (μπαμπάκι, καλαμπόκι, κλπ). Για το νησί θα έβλεπα αντικατάσταση σταριού. Ο λόγος απόδοσης είναι 4.5-5.0 προς 1 στα κιλά σταριού. Ένα χωράφι,δηλαδή, που αποδίδει 300 κιλά στάρι θα δώσει 1200- 1400 κιλά ξηρής βιομάζας προς 7 λεπτά το κιλό, δηλαδή 84 έως 100 € μείον τα έξοδα συγκομιδής. Τον πρώτο χρόνο η σπορά κοστίζει όσο και στο στάρι αλλά για 10-12 χρόνια δε χρειάζεται παρά λίγο λίπασμα μετά τη 3η-5η χρονιά. Αυτό είναι καλό κίνητρο για τον γεωργό μιας που η καλλιέργεια ενεργοποιεί και τα δικαιώματα (περί τα 35 €/στρ).
Και αν καλλιεργηθούν στο νησί αγριαγκινάρες πώς θα μπορούσε να απορροφηθεί η εδώ παραγωγή;
Σημαντικό θέμα είναι η απορρόφηση του καυσίμου στο νησί. Θα μπορούσαμε να μελετήσουμε τη δυνατότητα αλλαγής συμβατικών καυτήρων με πελλετοκαυστήρες από οικιακή χρήση έως μεγαλύτερες εφαρμογές (πχ ξενοδοχεία, θερμοκήπια, ασβεστάδικα) ακόμα και για παραγωγή Η/Ρ σε σταθμούς της ΔΕΗ μιας και το κόστος πρώτης ύλης έρχεται στο 1/3 του (ισοδύναμου) πετρελαίου.
——————————————————————————————————————————————-
* Ο Δρ.Νικόλαος Δαναλάτος είναι Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας- Τμήμα Γεωπονίας, Φυτικής Παραγωγής και Αγροτικού Περιβάλλοντος και Διευθυντής του Εργαστηρίου Γεωργίας και Οικολογίας Φυτών.
Β.Η …ΘΑΥΜΑΣΤΗ ΑΓΡΙΑΓΚΙΝΑΡΑ!
Είναι ένα πραγματικά καταπληκτικό προϊόν! Στην αρχαιότητα την χρησιμοποιούσαν για παθήσεις του συκωτιού και ως αντίδοτο για δηλητηριάσεις! Από αυτήν μπορεί να παραχθούν κρέμες( που κάνουν πολύ καλό στο δέρμα!),αλλά και τυροποιητική πυτιά.«Η απόδοσή της είναι πολύ ανώτερη από τη ζωική. Φανταστείτε ότι με 3 λίτρα γάλακτος, χρησιμοποιώντας ζωικής προέλευσης ένζυμα παίρνεις περίπου 700 γρ. λευκό τυρί ενώ με τα φυτικής προέλευσης, από την αγριαγκινάρα, περίπου τη διπλάσια ποσότητα »( εφημ. ΒΗΜΑ: Γ. Ισκούδης). Η αγριαγκινάρα είναι ένα πολυετές φυτό, (10-12 χρόνια) καλά προσαρμοσμένο στις ξηροθερμικές συνθήκες της Ν. Ευρώπης. Η ανάπτυξή της ξεκινά με τα πρωτοβρόχια του φθινόπωρου και συνεχίζεται μέχρι τις αρχές του καλοκαιριού, όταν η υγρασία του εδάφους μειώνεται κατά πολύ. Τότε, το «εναέριο» τμήμα του φυτού αποξηραίνεται και μπορεί να συγκομισθεί ξηρό την περίοδο Ιουλίου – Σεπτεμβρίου. Στο διάστημα από Οκτώβρη μέχρι Ιούλιο δεν χρειάζεται καθόλου νερό και λίπασμα και ,φυσικά , μια και είναι ζιζάνιο δεν επιτρέπει την ανάπτυξη άλλων ζιζανίων και έτσι δεν χρειάζεται ζιζανιοκτόνα.(Εάν ,πάντως, έχουμε 2-3 αρδεύσεις από τα μέσα Απριλίου μέχρι το τέλος Μαΐου οι αποδόσεις κυμαίνονται από 2500 -3000 κιλά ξηρής ουσίας ανά στρέμμα, ενώ η απόδοση σε ξηρή ουσία κυμαίνεται από 1200-1600 κιλά σε μη αρδευόμενα χωράφια) Tον Iούλιο, τον Aύγουστο και τον Σεπτέμβριο μαζεύεται η ξηρή ουσία σε μπάλες και μεταφέρεται σε μονάδες επεξεργασίας. Στο εργοστάσιο σπάει με τους σπαστήρες ,γίνεται «πούδρα», που ,στη συνέχεια συμπιέζεται και παράγονται οι πελλέτες – μικροί κύλινδροι λίγο λεπτότεροι από τα φίλτρα του τσιγάρου. Οι πελλέτες έχουν υγρασία 8-10 % (ειδικό βάρος περί τα 650 κιλά ανά κυβικό μέτρο) και θερμική αξία περί τα 19-21 MJ/kg, δηλαδή 2 κιλά πελλέτας ισοδυναμούν με κάτι λιγότερο από 1 λίτρο πετρελαίου. Από τη βιομάζα της αγριαγκινάρας μπορούμε να «προχωρήσουμε» σε ηλεκτροπαραγωγή και να παραχθούν όλων των ειδών τα βιοκαύσιμα ( όχι μόνο πελλέτες ,αλλά και υγρά και αέρια). Οι πελλέτες είναι δυνατόν να εξαχθούν στο εξωτερικό (Ιταλία, Γερμανία κ.α.), όπου η κατανάλωση στερεών καυσίμων είναι μεγάλη και, μάλιστα ,σε πολύ καλή τιμή. Με βάση την τιμή ζήτησης του προϊόντος αυτού από χώρες του εξωτερικού, η καλλιέργεια αγριαγκινάρας( σε αντικατάσταση σταριού) θα αποδώσει στον παραγωγό ένα πρόσθετο ο κέρδος της τάξης των 50 -100 /στρέμμα ενώ η απόσβεση εργοστάσιου μετατροπής της βιομάζας σε πελλέτες μπορεί να γίνει σε λιγότερο από 5 χρόνια!
Γ.ΕΙΧΑΜΕ ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΔΥΟ ΧΡΟΝΙΑ!
· Ο πειραματισμός στα λεγόμενα ενεργειακά φυτά ξεκίνησε στην Ελλάδα το 1993 από τον τον κ. Ν. Δαναλάτο
· Μάρτιος 2009: Ξεκινά επιδοτούμενο πρόγραμμα παραγωγής βιομάζας (αγριοαγκινάρας) που θα διοχετευθεί στις μονάδες της ΔΕΗ για παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος. Στις 3/4/09 και 10/6/09 επιλέχθηκαν συνολικά για καλλιέργεια 4.000 στρέμματα και υπογράφηκαν 44 συμβάσεις με καλλιεργητές για καλλιέργεια 1.800 στρεμμάτων μέσα στον Απρίλη και στις 6/7/09 36 συμβάσεις με καλλιεργητές για καλλιέργεια εντός του Ιουλίου – Σεπτεμβρίου 2009 ώστε να καλυφθεί η απαίτηση της ΔΕΗ για 5.500 – 6.000 τόνους ξηρής μάζας το φθινόπωρο του 2010 .Προτεραιότητα είχαν οι αγρότες της ευρύτερης περιοχής Κοζάνης – Πτολεμαίδας Η χρηματοδότηση της εγκατάστασης των γεωργών, του καλλιεργητικού κόστους και της τεχνικής – επιστημονικής υποστήριξης των καλλιεργειών εξασφαλίστηκε για δύο χρόνια από το Ειδικό Αναπτυξιακό Πρόγραμμα (Ε.Α.Π.) του Νομού Κοζάνης συνολικού προϋπολογισμού 860.000 ευρώ. Φορέας υλοποίησης του προγράμματος είναι η Αναπτυξιακή Δυτικής Μακεδονίας (ΑΝΚΟ Α.Ε.), Το πιλοτικό πρόγραμμα καλλιέργειας της αγριαγκινάρας για την παραγωγή βιομάζας εφαρμόστηκε με κάλυψη του συνολικού καλλιεργητικού κόστους για τα δύο πρώτα χρόνια. Την πρώτη χρονιά καλύφθηκε το σύνολο του κόστους και τη δεύτερη χρονιά το κόστος της καλλιεργητικής φροντίδας, της αναγκαίας επιστημονικής υποστήριξης στο χωράφι, των εδαφολογικών αναλύσεων των αναλύσεων της βιομάζας κ.λπ. .Επιπλέον οι παραγωγοί θα πληρωθούν από τη ΔΕΗ για την «ξηρή μάζα» που θα παραδώσουν (η συμφωνημένη τιμή είναι 51 ευρώ ο τόνος) και βέβαια θα λάβουν την επιδότηση που ούτως ή άλλως δικαιούνται από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης. Οι φάσεις εφαρμογής ήταν τέσσερις (4). Τα πρώτα στοιχεία( της ταυτόχρονης καύσης αγριοαγκινάρας και λιγνίτη) έδειξαν ότι τα µοβ άνθη της αγριαγκινάρας, όταν καίγονται, έχουν τριπλάσια ενεργειακή απόδοση από τον λιγνίτη! Η καύση 1.600 τόνων αγριαγκινάρας ήταν η τρίτη φάση του προγράµµατος. Το 2009 σε λέβητα στη Γερµανία έγινε η πρώτη δοκιµαστική καύση 5 τόνων(πρώτη φάση), ενώ αργότερα ο ΑΗΣ Καρδιάς δέχτηκε 50 τόνους, η καύση των οποίων διήρκεσε δύο ηµέρες.(δεύτερη φάση) . Τον Σεπτέμβριο του 2010 έγινε η συλλογή της βιομάζας στα 4.000 στρέμματα και η μεταφορά της στον ΑΗΣ Καρδιάς, προκειμένου να γίνει η συνδυασμένη καύση με τον λιγνίτη τον Οκτώβριο του 2010.Οι παραγωγοί-αλλά και οι άνθρωποι της Αναπτυξιακής Κοζάνης προβληματίστηκαν ιδιαίτερα με την χαμηλότερη του αναμενόμενου παραγωγή αγριαγκινάρας/στρέμμα .Αυτό αποθάρρυνε κάποιους παραγωγούς που είδαν την τιμή που συµφωνήθηκε να αγοράσει η ΔΕΗ το προϊόν να μην καλύπτει ούτε τα έξοδα συγκοµιδής! Υπήρχαν, επίσης, αμφιβολίες για τη συνέχεια του προγράμματος εκ μέρους της ΔΕΗ, η οποία, όμως, ανακοίνωσε ότι συνεχίζει-τουλάχιστον και για την παρούσα χρονιά!
· Το διάστημα Απρίλιου – Μάιου 2010 έγινε η εγκατάσταση 250 στρεμμάτων στο πλαίσιο πιλοτικού προγράμματος που υλοποιείται σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας για καλλιέργεια βελτιωμένης ποικιλίας αγριαγκινάρας. Στο πλαίσιο του προγράμματος υλοποιείται επίσης ερευνητική καλλιέργεια σε αντιπροσωπευτικά εδάφη του Ν. Κοζάνης
· Σεπτέμβριος 2010 Δεκάδες παραγωγοί της Μαγνησίας συμφωνούν να καλλιεργήσουν 40.000 στρέμματα, η παραγωγή των οποίων θα χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας σε 6 μονάδες συνολικής ισχύος 15 ΜW που θα δημιουργηθούν στην περιοχή. Η Εταιρεία έχει ήδη αγοράσει τους χώρους για 12 εργοστασιακές μονάδες, που πρόκειται να δημιουργηθούν από τη Λαμία έως τα Γρεβενά, και βρίσκεται στη διαδικασία αδειοδότησης. Πρόκειται για μια επένδυση ύψους 300 εκατομμυρίων. Η εταιρεία παρέχει το σπόρο, και η αμοιβή του αγρότη θα είναι 50 ευρώ / τόνο στο χωράφι -συν 30% για τον πρώτο χρόνο – και 70 ευρώ/ τόνο στην πόρτα του εργοστασίου. Στην τιμή αυτή έχει υπολογιστεί κόστος μεταφοράς 15-20 χιλιομέτρων, ενώ θα παρέχεται και υποστήριξη για τη μεταφορά του προϊόντος. Προβλέπεται ,επιπλέον, η τοποθέτηση φωτοβολταϊκών στην καλλιεργήσιμη γη που θα καλύπτουν τις ανάγκες σε ηλεκτρισμό.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: ΚΙ ΑΠΟ ΤΑ ΓΑΪΔΟΥΡΑΓΚΑΘΑ ΣΤΟ…ΓΑΪΔΟΥΡΟΓΑΛΑ!
Ποιο είναι το γάλα που συναγωνίζεται σε θρεπτικά συστατικά το μητρικό, έχει λίγα λιπαρά, περιέχει φυσικό αντιβιοτικό και στο εξωτερικό έχει μεγάλη ζήτηση μια και θεωρείται φάρμακο;
Είναι βέβαιο, ότι αν θέταμε το παραπάνω ερώτημα σε έναν ικανό αριθμό συνανθρώπων μας, ελάχιστοι θα απαντούσαν ορθά!
Το ζώο που παράγει αυτό το πολύτιμο γάλα είναι το ταπεινό, παραγκωνισμένο και υπό εξαφάνιση γαϊδουράκι που από τότε που περιορίστηκε δραματικά η χρήση του ως υποζύγιο, λογίζεται ως ένα οριστικά χαμένο στοιχείο της μεταφορικής και καλλιεργητικής μας παράδοσης.
Και ,όμως! Αυτό το συμπαθές τετράποδο το οποίο μπορούμε να το αγοράσουμε και με λιγότερα από 1500 ευρώ και του οποίου η διατροφή κοστίζει ελάχιστα, μπορεί να μας αποδώσει περίπου ένα λίτρο γάλα/ημέρα. Αυτό το λίτρο γάλα πουλιέται στα καταστήματα βιολογικών προϊόντων προς 20-30 ευρώ-αλλά στο εξωτερικό η τιμή του είναι τριπλάσια και τετραπλάσια, φθάνοντας και τα 100 ευρώ/λίτρο!
Τα συμπεράσματα; Αυτονόητα! Αξίζει τον κόπο να ερευνήσουμε το θέμα περαιτέρω! (Κανάλια διανομής , πιστοποίηση, τυποποίηση κ. λ. π.)
5 .Η ΡΟΔΙΑ
Η ροδιά μπορεί να ευδοκιμήσει και σε υποβαθμισμένα εδάφη, να χρησιμοποιηθεί για την άρδευσή της ακόμη και υφάλμυρο νερό, είναι καλά προσαρμοσμένη στη Μεσόγειο και το καθαρό κέρδος μιας φυτείας με ροδιές φθάνει τα 1.000-1.200 ευρώ ανά στρέμμα! Το κόστος εγκατάστασης ενός στρέμματος καλλιέργειας ροδιάς είναι περίπου 540 ευρώ. Η ροδιά είναι ένα φυτό που παρουσιάζει μία σχετική αντοχή στην ξηρασία, αλλά δεν συγκαταλέγεται στις ξερικές καλλιέργειες. Παρουσιάζει μεγαλύτερη αντοχή στο ψύχος από την ελιά και τα εσπεριδοειδή. Το κλίμα που ταιριάζει περισσότερο στην καλλιέργεια της είναι το υποτροπικό. Ευδοκιμεί σε περιοχές που χαρακτηρίζονται από θερμό ,μακρύ, και ξηρό καλοκαίρι και η θερμοκρασία σε αυτές τον χειμώνα δεν πέφτει κάτω από τους -12C
Τα τελευταία χρόνια, στα πλαίσια, κυρίως, της συμβολαιακής γεωργίας με εταιρείες που παράγουν χυμούς, η καλλιέργεια της ροδιάς(συνήθως, της ποικιλίας Wonderful) αναπτύσσεται και στη χώρα μας, ιδιαίτερα στην Πελοπόννησο.
Η ελληνική αγορά είναι ελλειμματική όσον αφορά τα ρόδια και για τον λόγο αυτό κάθε χρόνο γίνονται εισαγωγές περίπου 800 τόνων, με τη συνολική κατανάλωση ροδιών να φθάνει τους 1.000-1.200 τόνους.
Με βάση την παραγωγή της ροδιάς σήμερα παράγονται μερικές εκατοντάδες(!!) διαφορετικά προϊόντα (τρόφιμα, ποτά, καλλυντικά κλπ).Η ροδιά έχει προκαλέσει, επίσης, το ενδιαφέρον των επιστημόνων, λόγω των σημαντικών φαρμακευτικών ιδιοτήτων που έχουν τα ρόδια στην πρόληψη ασθενειών. Άλλωστε, το ενδιαφέρον γι αυτήν αναζωογονήθηκε από τα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας ,όταν στις Η.Π.Α. ξεκίνησε μεγάλη εκστρατεία ενημέρωσης του καταναλωτικού κοινού για τις φαρμακευτικές ιδιότητες του χυμού της ροδιάς.
Η διάρκεια της παραγωγικής ζωής μίας φυτείας ροδιάς υπολογίζεται σε 25-30 χρόνια. Οι αποδόσεις κυμαίνονται μεταξύ 40-50 κιλών /δέντρο και 2.500-3.000 κιλών /στρέμμα. Η ροδιά καρποφορεί από το 3ο ή το 4ο έτος μετά την εγκατάστασή της, ενώ σε πλήρη παραγωγή φθάνει μετά το 7ο-8ο έτος. Η φύτευση γίνεται με δενδρύλλια ηλικίας 2 ετών. Φυτεύονται, συνήθως, 50-100 δέντρα /στρέμμα σε αποστάσεις τέτοιες, ώστε να διευκολύνονται οι εργασίες συντήρησης της φυτείας. Η ωρίμανση των καρπών της ροδιάς γίνεται την περίοδο Σεπτεμβρίου-Οκτωβρίου.
6. ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ: ΖΗΤΕΙΤΑΙ ΜΙΑ ΝΕΑ ΑΡΧΗ!
Η Βιολογική κτηνοτροφία στην Κεφαλονιά μπορεί να αναπτυχθεί (ξανά;) όταν κάποιοι κτηνοτρόφοι αποφασίσουν να κινηθούν «πέραν της επιδότησης», να συνεταιρισθούν, να καθετοποιήσουν την παραγωγή , να ενεργήσουν αποφασιστικά ώστε να δημιουργηθεί στην Κεφαλονιά βιολογικό σφαγείο (και τυποποιητήριο), υπό το όραμα ενός επώνυμου προϊόντος που «ανοίγει τα πανιά του» όχι μόνο για τα καλύτερα μαγαζιά της πρωτεύουσας, αλλά κα ι για τις καλύτερες «γωνιές» της Ευρώπης! Ο στόχος μεγαλεπίβολος, αλλά αυτό που πρέπει να γίνει από απόψεως εκτροφής και συνθηκών δεν φαίνεται να απέχει και πολύ από αυτό που ήδη υπάρχει-Άλλωστε δεν λείπει πια και η εμπειρία! Ο «πρώτος κύκλος»- ο κύκλος της επιδότησης-ποτ ξεκίνησε με ορμή και έφθασε στην κορύφωσή του περί το 2005 ,αυτές της ημέρες «κλείνει» και ή θα ανοίξει ένας καινούριος ή θα χαθεί μια ακόμη ευκαιρία .
Σας προτείνουμε να διαβάσετε το μικρό μας ΑΦΙΈΡΩΜΑ στην Βιολογική Κτηνοτροφία, ξεκινώντας από το «τι είναι βιολογική κτηνοτροφία», συνεχίζοντας με «την μαρτυρία ενός παραγωγού» και ολοκληρώνοντας με την συνέντευξη του κ.Δανελάτου.
Ο στόχος αυτού του μικρού πονήματος που μόλις αποφασίσατε να διαβάσετε δεν είναι απλά να ενημερωθείτε για το τι συμβαίνει με το συγκεκριμένο θέμα στον τόπο μας και, για τις αιτίες της μέχρι σήμερα αποτυχίας( τις οποίες, νομίζουμε, ότι θα τις διακρίνετε με ευχέρεια),αλλά φιλοδοξεί να αποτελέσει τον καταλύτη για μια νέα, από κάθε άποψη,εκκίνηση σε ένα αντικείμενο για το οποίο η Κεφαλονιά είναι πλασμένη να το αναδείξει!
T.B.
A.ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ
Η Βιολογική κτηνοτροφία είναι μια σειρά από κανόνες που αποσκοπούν, κυρίως, στο να μεγαλώνει το ζώο με φυσικούς όρους και συνθήκες .Γι αυτό έχει θεσπιστεί ο κανονισμός 1804/99 που θέτει όλες τις απαραίτητες προδιαγραφές, προκειμένου να χαρακτηρισθεί (και να πιστοποιηθεί) η παραγωγή ως βιολογική. Συνοπτικά:
Α)Από τον κανονισμό καλύπτονται τα βοοειδή, γουρούνια, αιγοπρόβατα, πουλερικά και ιπποειδή. Προτιμούνται οι αυτόχθονες φυλές
Β)Τα ζώα πρέπει να προέρχονται από βιολογικές εκτροφές και αν αυτό δεν συμβαίνει ορίζεται μια περίοδος προσαρμογής για ολόκληρη την κτηνοτροφική μονάδα.(μεταβατική περίοδος)Η περίοδος αυτή διαφέρει ανάλογα με το είδος του ζώου. Για τα βοοειδή π. χ. η ελάχιστη περίοδος είναι 12 μήνες και για τα αιγοπρόβατα είναι 6 μήνες ( όταν εκτρέφονται για το κρέας τους)
Γ)Τα ζώα πρέπει να τρέφονται με προϊόντα βιολογικής καλλιέργειας που καλό είναι να παράγονται στην ίδια την κτηνοτροφική μονάδα (μπορούν, όμως, και να εισάγονται).Τα νερά θηλαστικά βασίζονται στο μητρικό γάλα και απαγορεύεται η χρήση κρεατάλευρων ,ιχθυάλευρων, φυράματα, γάλα με αντιβιοτικά κ.λ.π.
Δ) Η μονάδα εκτροφής πρέπει να σέβεται τις φυσιολογικές ανάγκες των ζώων. Γι αυτό άλλωστε και η παραγωγή χαρακτηρίζεται ως εκτατική. Τα αιγοπρόβατα π.χ. πρέπει να έχουν πρόσβαση σε βοσκοτόπια όποτε το επιτρέπει ο καιρός, άχυρο ή πριονίδι στους στάβλους, πρόσβαση σε καλής ποιότητας νερό. Απαγορεύεται το μόνιμο δέσιμο και κλείσιμο των ζώων σε στάβλους, το κόψιμο κεράτων, δοντιών κ.λ.π., ο 24ωρος τεχνητός φωτισμός, η χρήση ηλεκτρικής διέγερσης και ηρεμιστικών πριν και κατά τη μεταφορά των ζώων.(Για τα πουλερικά, μάλιστα, δίνεται κατώτατη ηλικία σφαγής για να αποφευχθεί η υπερβολική πάχυνση)
Ε)Αν παρά τα προληπτικά μέτρα κάποιο ζώο αρρωστήσει, η κατάσταση πρέπει να αντιμετωπισθεί άμεσα και αν θεωρηθεί αναγκαίο το ζώο πρέπει να απομονωθεί. Για την ίαση χρησιμοποιούνται σκευάσματα όπως εκχυλίσματα φυτών, ομοιοπαθητικά προϊόντα, ιχνοστοιχεία…Η χρήση ορμονών απαγορεύεται, όπως και η χρήση αντιβιοτικών(προληπτικά).Τα αντιβιοτικά επιτρέπονται μόνο σε έκτακτες περιπτώσεις. Όταν, μάλιστα, ένα ζώο υποβάλλεται σε θεραπεία με αντιβιοτικά πάνω από τρεις φορές σε μια χρονιά, τότε τη συγκεκριμένη χρονιά δεν επιτρέπεται το κρέας του ή τα προϊόντα του να πουληθούν ως βιολογικά. (Τα εμβόλια και τα αντιπαρασιστικά επιτρέπονται)
ΣΤ)Η κοπριά των ζώων πρέπει να σκορπίζεται σε χωράφια και τίθενται συγκεκριμένες προδιαγραφές για το πόση πρέπει να είναι η έκταση διασποράς της κοπριάς ανάλογα με το είδος του ζώου. Για 13,3 αιγοπρόβατα π.χ χρειάζονται 10 στρέμματα το χρόνο.
Ζ) Οι περιοχές που έχουν καεί, είναι σε πρόγραμμα αναδάσωσης η πρόκειται για γεωργικές εκτάσεις μακροχρόνιας παύσης δεν μπορούν να παράγουν βιολογικά προϊόντα.
Στην Ελλάδα η όλη προσπάθεια παραγωγής βιολογικών προϊόντων στην κτηνοτροφία ξεκίνησε το φθινόπωρο του 2000.Η πιστοποίηση της βιολογικής παραγωγής γίνεται από πιστοποιητικούς οργανισμούς( όπως η ΒΙΟΕLLAS ή η ΔΗΩ) Η γενναία ανά ζώο επιδότηση για μια πενταετία αποτέλεσε μια πολύ καλή αιτία για να ενταχθούν στο Πρόγραμμα αρκετοί κτηνοτρόφοι. Οι μεγάλες δυσκολίες, όμως, στην εκτροφή και ,ακολούθως, στη σφαγή(σε βιολογικό σφαγείο) και στην τυποποίηση του προϊόντος και η αποσύνδεση της επιδότησης από την διάθεση βιολογικού (κρέατος) στην αγορά, οδήγησε το «μέγα πλήθος» των παραγωγών στην πώληση του κρέατος ως συμβατικού(παρά το ότι είχε παραχθεί βιολογικά)!
Το σύστημα «διέφθειρε» τους ανθρώπους ή οι άνθρωποι «διέφθειραν» το σύστημα; Στην ερώτησή μας αν οι περισσότεροι κτηνοτρόφοι μπήκαν στο Πρόγραμμα για να εισπράξουν απλώς την επιδότηση, ο γεωπόνος μας ,ο κ. Γ. Δανελάτος, απαντά θετικά και δεν έχει αμφιβολίες: «Οι περισσότεροι μπήκαν απλά και μόνο για την επιδότηση»! (Κι εφόσον είναι έτσι τα πράγματα δεν προσπάθησαν ούτε πίεσαν ιδιαίτερα για να αρθούν οι δυσκολίες εφαρμογής που προέρχονται από ένα Κράτος το οποίο, πράγματι, αρέσκετα, να «βάζει τρικλοποδιά στον εαυτό του»!)
B.Η ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΕΝΟΣ ΚΕΦΑΛΟΝΙΤΗ ΠΑΡΑΓΩΓΟΥ
«Αν πας μόνο για την επιδότηση όλα είναι μια χαρά! Τα προβλήματα αρχίζουν αν θέλεις να παράγεις πραγματικά βιολογικό κρέας και να το διαθέσεις στην αγορά!
Α.Βρόντζος :«Κτήμα Λιβαδερού»
«Αν κάποιος κτηνοτρόφος μπαίνει στο Πρόγραμμα απλά και μόνο για να πάρει την επιδότηση τότε κερδίζει ,βέβαια, τα χρήματα της επιδότησης, αλλά το κέρδος του είναι βραχυπρόθεσμο. Βλέποντας μακροπρόθεσμα, θα πρέπει η επιδότηση να εννοηθεί ως ένα βοήθημα που ανοίγει τον δρόμο για μελλοντική επιτυχία του παραγωγού.»
Κ.Σταμούλης
Ο κ. Κυριάκος Σταμούλης δεν ξεκίνησε την «βιολογική περιπέτεια» για να τα παρατήσει στα «μισά»-κατά δήλωση του ίδιου, φυσικά, αλλά δεν έχουμε κανέναν λόγο να μην τον πιστέψουμε !Σήμερα, είναι «εκτός», αλλά, αποδέχτηκε με προθυμία να μας μιλήσει για τα εμπόδια, τα προβλήματα, «που παρουσιάστηκαν όχι ευθύς εξ αρχής αλλά στην πορεία» και που οδήγησαν σε αυτό το αποτέλεσμα. «Στην αρχή, το 2003, όταν εκφράσαμε την επιθυμία για βιολογική κτηνοτροφία όλα μας τα εμφανίζανε απλά. Ο γεωπόνος, μάλιστα, που μας ώθησε σε αυτή την κατεύθυνση μας πρότεινε να ασχοληθούμε με τις αγελάδες, θεωρώντας ότι ήταν ευκολότερο». μας είπε ο κ. Σταμούλης και συνέχισε«Ήταν λάθος! Το καταλάβαμε, όμως, αργότερα. Ευκολότερο ήταν να ασχοληθούμε με τα αιγοπρόβατα! Αλλά ..τέλος πάντων! Η αλήθεια είναι ότι έχουμε βόδια-της ελληνικής βραχυκερατικής φυλής για τα οποία παίρνουμε ενίσχυση διατήρησης φυλής από το 2000 – τα οποία ζούσαν από πάντα ‘’βιολογικά’’- με μόνη εξαίρεση την τροφή τους που ήταν συμβατική! Μόλις αποφασίσαμε, λοιπόν, να ασχοληθούμε με τις αγελάδες, οι σκόπελοι εμφανίστηκαν ένας -ένας. Κατ αρχάς, εμφανίστηκε ο σκόπελος των απαιτούμενων εκτάσεων! Θέλαμε δέκα στρέμματα ανά αγελάδα-που σημαίνει χίλια στρέμματα για εκατό αγελάδες. Αυτόν τον σκόπελο τον ξεπεράσαμε με ενοικιάσεις κ.λ.π. Ύστερα εμφανίστηκε το πρόβλημα με τις ζωοτροφές! Τον πρώτο καιρό, τον καιρό του μεταβατικού στάδιου, που είναι 2-3 χρόνια, δεν βρίσκαμε βιολογικές ζωοτροφές. Τελικά, βρήκαμε έναν τέτοιο παραγωγό, στην Αμφιλοχία, ο οποίος μας προμήθευε τριφύλλι και καλαμπόκι, αλλά σε τιμές διπλάσιες του συμβατικού-τουλάχιστον τον πρώτο καιρό, διότι αναγκάστηκε αργότερα να κατεβάσει κατά πολύ τις τιμές του!»Στο σημείο αυτό ο κ. Σταμούλης κοντοστάθηκε και δήλωσε με έμφαση ότι, πάντως, τα προβλήματα που αναφέρθηκαν ξεπεράστηκαν σχετικά εύκολα. Δεν έγινε, όμως, το ίδιο με την πρόβλεψη του κανονισμού ότι τα μοσχάρια(τα θηλυκά) έπρεπε να σφάζονται μετά τους 22 μήνες και τα αρσενικά μετά τους 17 μήνες.
«Τα δικά μας θηλυκά, γερά και ελεύθερα»πληροφόρησε ο παραγωγός « σε αυτή την ηλικία των 22 μηνών ήταν σε εγκυμοσύνη, και ,συχνά, είχαν γεννήσει κιόλας! Το αποτέλεσμα ήταν ότι δεν μπορούσαμε να τα οδηγήσουμε στο σφαγείο, δεν μπορούσαμε να ελέγξουμε τον αριθμό των ζώων μας.. Έχουμε φθάσει στο σημείο, τώρα, να μην ξέρουμε τι να κάνουμε τα ζώα που έχουμε! Και να πάρετε υπ όψιν σας ότι το κρέας αυτών των ζώων-επειδή είναι λίγο σκληρό-δεν ζητιέται από όλους τους καταναλωτές. Εμείς, φυσικά, προσπαθώντας να εμποδίσουμε την ανεξέλεγκτη αύξηση του πληθυσμού τους αναγκαστήκαμε να σφάζουμε πριν κλείσουν την ηλικία των 22 και 17 μηνών. Την τρίτη χρονιά που πήγαμε να πάρουμε την επιδότηση η Διεύθυνση Αγροτικής Ανάπτυξης αρνήθηκε να μας την καταβάλει με την αιτιολογία ότι σφάζουμε τα ζώα πριν την ώρα τους! Παίρναμε 18 χιλ. Ευρώ τον χρόνο, τα οποία ήταν απολύτως απαραίτητα για να τα βγάλουμε πέρα με το αυξημένο κόστος παραγωγής εξαιτίας των ζωοτροφών. Επιπλέον, τα έσοδά μας από την βιολογική παραγωγή δεν ήταν τα αναμενόμενα…» Ο κ. Σταμούλης , μας εξήγησε στην συνέχεια ότι αν και η βιολογική παραγωγή ήταν πιστοποιημένη από την Βιοελλάς, δεν ήταν δυνατόν το προϊόν να διατεθεί στην αγορά ως βιολογικό διότι ούτε βιολογικό σφαγείο υπάρχει στην Κεφαλονιά, ούτε τυποποίηση μπορεί να γίνει εδώ! «Συνεργαστήκαμε, λοιπόν, με έναν έμπορο ο οποίος αγόραζε το κρέας μας σε “συμβατική τιμή’’ μετέφερε τα ζώα σε βιολογικό σφαγείο στην Χαλκίδα(!),τυποποιούσε και διέθετε το κρέας-βιολογικό προϊόν στην αγορά με την δική μας φίρμα! Από τη στιγμή, επομένως, που είχαμε αυξημένο κόστος, προβλήματα υπερπληθυσμού και έσοδα συμβατικής κτηνοτροφίας αναγκαστήκαμε το 2008 να σταματήσουμε την παραγωγή βιολογικών προϊόντων από αγελάδες. Το 2004 είχαμε ξεκινήσει και την βιολογική εκτροφή κατσικιών-η οποία είναι σχετικά εύκολη και σου παρέχει την δυνατότητα και για βιολογική παραγωγή γάλακτος και τυριού- την οποία ,όμως, επίσης, διακόψαμε! Το βασικό πρόβλημα κι εδώ-όπως και στα γελάδια-ήταν η έλλειψη ύπαρξης βιολογικού σφαγείου!»ανάφερε ο παραγωγός και στο ερώτημά μας αν διεκδικήσανε την δημιουργία βιολογικού σφαγείου στην Κεφαλονιά απάντησε ως εξής: «Ήμασταν από τους πρωτοπόρους για τη δημιουργία σφαγείου στην Πύλαρο, το οποίο θα μπορούσε να λειτουργήσει και ως βιολογικό με πρόβλεψη για μονάδα τυποποίησης, αλλά δεν έχει προχωρήσει η ιστορία…Προσπαθούμε! Θα πρέπει όλοι να συμβάλλουμε για να δημιουργηθεί: Η Νομαρχία, ο φορέας ο δικός μας, ο Δήμος, οι κρεοπώλες…φαίνεται ότι είναι διατεθειμένοι να καταθέσουν τον οβολό τους για να γίνει! Θα δούμε!»
Γ.ΔΑΝΕΛΑΤΟΣ: ΟΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟΙ ΞΕΚΙΝΗΣΑΝ ΓΙΑ ΝΑ ΠΑΡΟΥΝ ΤΗΝ ΕΠΙΔΟΤΗΣΗ!
Ο κ. Γεράσιμος Δανελάτος είναι γεωπόνος, καθηγητής από το 2000 στο Τ.Ε.Ι. Βιολογικής Γεωργίας στο Αργοστόλι και πιστοποιητής βιολογικής εκτροφής της «Βιοελλάς».Μας διευκρίνησε, πρώτα-πρώτα, κάποιες πλευρές του Κανονισμού 1804/99 και μας πληροφόρησε για το τι ισχύει σήμερα. «Χαρτογραφώντας» μαζί του την Κεφαλονιά της βιολογικής κτηνοτροφίας προέκυψε ότι στο νησί εκτρέφονται (-νταν) «βιολογικά», κυρίως, αιγοπρόβατα(στην αρχή κατσίκια και μετά πρόβατα) και ένας σχετικά μικρός πληθυσμός βοοειδών. Οι ζωοτροφές ήταν εισαγόμενες, κυρίως, από την Αιτωλοακαρνανία. Στην αρχή ήταν ακριβές, αλλά σιγά-σιγά το καλαμπόκι, η μηδική ή ο σανός κατέληξαν να έχουν περίπου την τιμή του συμβατικού προϊόντος. Η Βιοελλάς -που είναι ο σημαντικότερος πιστοποιητικός οργανισμός του νησιού-το 2002 και 2003 είχε περίπου 19-20 χιλ. ζώα στο Πρόγραμμα, ενώ, σήμερα εντάσσονται σε αυτό σχεδόν 7,5 χιλ, με την «προοπτική» να εξαφανιστούν κι αυτά όταν σταματήσει η επιδότηση! Η προαναφερθείσα αναφορά αποτέλεσε την αιτία για μια εκτεταμένη συζήτηση που αφορούσε βασικά την εξήγηση του φαινομένου, η οποία θα πρέπει να αναζητηθεί στον ίδιο τον Κανονισμό, στην κατακερματισμένη και μη καθετοποιημένη παραγωγή, στην απουσία συνεταιριστικού πνεύματος, στην «νοοτροπία της επιδότησης » και στις αδυναμίες της κρατικής μηχανής. Πιστεύουμε, λοιπόν, ότι οι βασικές αιτίες περιγράφονται με σαφήνεια στο κείμενο της Συνέντευξης που ακολουθεί, αλλά και οι μελλοντικές πιθανότητες μιας επανόδου της βιολογικής κτηνοτροφίας μάλλον συνοψίζονται στη διαπίστωση ότι εδώ μπορεί να γίνει μια νέα αρχή όταν οι κτηνοτρόφοι «ξεχάσουν» τις επιδοτήσεις κι αντιληφθούν ότι με τα βιολογικά μπορούν να «χτυπήσουν τις πόρτες ‘‘άλλων’’ Αγορών» και να απολαύσουν ανώτερες τιμές, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό αρκεί να κινηθούν οργανωμένα και να αναλάβουν τις σχετικές πρωτοβουλίες.
Έχω μια απορία! Γιατί η επιδότηση δινότανε καθώς δήλωνε ένταξη στο Πρόγραμμα ο παραγωγός και πιστοποιούνταν η βιολογική εκτροφή στις διάφορες παραμέτρους της και δεν δινότανε στον βαθμό που είχαμε παραγωγή τελικού βιολογικού προϊόντος;
Υπήρξαν κάποιες σκέψεις ,αρχικά, να επιδοτηθεί η διαδικασία εφόσον παραχθεί προϊόν. Επικράτησε, τελικά, η άποψη της επιδότησης της διαδικασίας, όπου ο παραγωγός έχει την υποχρέωση να αποδείξει ότι εφαρμόζει τον κανονισμό της βιολογικής παραγωγής! Είναι αλήθεια ότι οι παραγωγοί με τα δίκτυα, το εμπόριο, την προώθηση, την ομαδική και συνεταιριστική δουλειά που απαιτούν αυτά τα πράγματα, δεν νοιώθουν «άνετα» και προτιμούν να παραμένουν αποκλειστικά στον χώρο της παραγωγής. Ο μεμονωμένος μικρός παραγωγός των δέκα τόνων γάλα και των εκατό κατσικιών δεν μπορεί να κάνει κάτι από μόνος του και μοιραία θα πρέπει να βρεθούν τρόποι συν-ύπαρξης, να συγκεντρωθεί παραγωγή, να γίνει προώθηση, να γίνουν «οικονομίες κλίμακας»…Αυτό δεν συνέβη-δεν συμβαίνει!
Μου μεταφέρθηκε το παράπονο ότι το ελάχιστο χρονικό διάστημα μη σφαγής που απαιτούνταν στα βοοειδή ήταν μεγάλο!
Δεν ήταν θέμα Κανονισμού πιστοποίησης! Η Διεύθυνση Αγροτικής Ανάπτυξης έθετε κάποια χρονικά όρια μη σφαγής προκειμένου να δοθεί η επιδότηση. Στη Φάλαρη υπήρξαν εκτροφές που ξέφυγαν από πληθυσμιακής απόψεως εξαιτίας αυτών των standards και δημιουργήθηκαν δυσχέρειες που οδήγησαν στην εγκατάλειψη της προσπάθειας από τους συγκεκριμένους παραγωγούς.
Δεν συμφέρει στην Κεφαλονιά η βιολογική εκτροφή κατσικιών-τουλάχιστον όσον αφορά την διατροφή ;
Θα έλεγα πώς ναι! Μπορώ να πω ότι ειδικά στην αιγοτροφία που δεν είναι απαιτητική, τα ποσά των ενισχύσεων όχι μόνο κάλυπταν τα αυξημένα κόστη για εισροές, αλλά υπήρχε και περίσσευμα! Η προβατοτροφία είναι πιο απαιτητική, πιο εντατικοποιημένη παραγωγή… Και η εκτροφή βοοειδών, όμως, από τη στιγμή που εδώ υπάρχει η βραχύσωμη-πλήρως εκτατικής εκτροφής- βραχυκερατική φυλή που δεν έχει μεγάλες διατροφικές απαιτήσεις, δεν μπορεί να ειπωθεί ότι είναι μη συμφέρουσα! Στην περίπτωση των βοοειδών χρειάζεται ένα ελάχιστο ποσό ζωοτροφής για την «ευζωία» τους, ειδικά στις περιόδους κυοφορίας και γαλακτοφορίας και οι ζωοτροφές αυτές, μπορούν κάλλιστα να εισάγονται από τη στιγμή που ο βοσκότοπος είναι προβληματικός…Ο κανονισμός της βιολογικής κτηνοτροφίας θέλει, φυσικά, οι ζωοτροφές να παράγονται ,όσο αυτό είναι δυνατόν, επί τόπου, να είναι καθετοποιημένη η παραγωγή!
Οι παραγωγοί δεν φαίνεται να συνάντησαν ιδιαίτερες δυσκολίες στο θέμα των ασθενειών των ζώων, ούτε φαίνεται να αντιμετώπισαν ανυπέρβλητα εμπόδια στη διατροφή τους !Το πρόβλημα φαίνεται να εμφανίζεται μετά, όταν αναζητούσαν βιολογικό σφαγείο και δεν έβρισκαν, όταν καταλάβαιναν ότι δεν μπορούσαν να διαθέσουν τα προϊόντα τους στην Αγορά ως βιολογικά!
Δεν υπάρχει ούτε καν συμβατικό Σφαγείο αυτή τη στιγμή! Ανεξάρτητα, όμως, από το τι κάνει ή δεν κάνει το Κράτος, θα μπορούσαν κτηνοτροφικοί συνεταιρισμοί να επιλύσουν το πρόβλημα και η Πύλαρος έχει έναν τέτοιο Συνεταιρισμό! Αν οι παραγωγοί δεν αντιληφθούν ότι αυτοί «έχουν το πεπόνι και πρέπει να έχουν και το μαχαίρι» και αν δεν συνεταιρισθούν τότε τα πράγματα είναι δύσκολα. Ηδη, βεβαίως, τα περιθώρια έχουν σημαντικά «στενέψει»:Το κρέας διατίθεται σήμερα με τιμή του 2000, ενώ η τιμή των ζωοτροφών έχει τριπλασιαστεί και τετραπλασιαστεί! Η Κεφαλονιά δεν έχει τη δυνατότητα να παράγει ποσότητες. Επομένως, αυτό που ήδη γίνεται, είναι πολύ κοντά στην «βιολογική παραγωγή»! Τα κτηνοτροφικά μας προϊόντα έχουν από καιρό ένα καλό όνομα στην Αγορά και αυτό που χρειάζεται είναι οι παραγωγοί να συνεταιρισθούν, να αποκτήσουν ένα μέγεθος και να μπορέσουν αυτό το μέγεθος να το κάνουν προστιθέμενη αξία στο προϊόν.
Να ξαναρχίσουν τις έντονες προσπάθειες να φτιάξουν βιολογικό σφαγείο και τυποποιητήριο!
Σωστό! Και είναι να απορείς που δεν δημιουργήθηκε τόσα χρόνια στην Κεφαλονιά μια μονάδα παραγωγής και τυποποίησης βιολογικού τυριού!
Έχετε δίκιο! Να μην περιορίζουμε το θέμα μόνο στο κρέας!
Είχα επαφές με τους τυροκόμους οι οποίοι δεν εμπιστεύονται τους παραγωγούς γάλακτος. Φοβούνται ότι δεν θα τους παραδίδουν πρώτη ύλη στην κατάσταση που απαιτείται, με αποτέλεσμα ένα υποβαθμισμένο τελικό προϊόν. Οι τυροκόμοι θα μπορούσαν να έχουν μια «βιολογική γραμμή παραγωγής», αλλά επαναλαμβάνουν μονότονα το επιχείρημα ότι αν οι κτηνοτρόφοι παραδώσουν γάλα με αντιβιοτικά κι αυτό γίνει αντιληπτό σε μια δειγματοληψία, τότε θα εκτεθούν άσχημα.
Ποιες είναι, όμως, οι ευθύνες της Πολιτείας;
Αφήνει τους ανθρώπους μόνους τους !Ο γεωπόνος είναι απασχολημένος με τα χαρτιά του, τους νόμους, τις επιδοτήσεις, με τους κανονισμούς…Οι γεωπόνοι μελετητές θα έπρεπε να είναι πολύ πιο κοντά στους παραγωγούς, να τους δίνουν διεξόδους με όλη αυτή την «περιβάλλουσα γραφειοκρατία»….
Όταν οι παραγωγοί ξεκίνησαν το 2000 την «βιολογική περιπέτεια», το έκαναν διότι πραγματικά επιθυμούσαν να παράγουν βιολογικά ή για να πάρουν επιδότηση;
Απαντώ ευθέως !Οι περισσότεροι ξεκίνησαν για να πάρουν την επιδότηση!
Επομένως, δεν υπήρχε ποτέ η «κρίσιμη μάζα» που θα επέτρεπε την υλοποίηση του εγχειρήματος!
Ακριβώς! Η «κρίσιμη μάζα» πήγε να δημιουργηθεί κάποια στιγμή, καθώς αντιλήφθηκαν ότι το προϊόν έχει καλύτερη τιμή ως βιολογικό, αλλά το πράγμα σκόνταψε σε όσα αναφέραμε πριν!
Μπορούμε να ελπίζουμε σε μια νέα γενιά κτηνοτρόφων;
Δεν είναι τόσο αισιόδοξα τα πράγματα! Υπάρχουν νεαρά άτομα που ασχολούνται αυτή τη στιγμή με την κτηνοτροφία και τα οποία ομολογούν ότι αν σταματήσουν οι επιδοτήσεις ,θα σταματήσουν και αυτοί να είναι κτηνοτρόφοι!
Στην Κεφαλονιά, απ όσα γνωρίζω, υπάρχει μόνο ένας κτηνοτροφικός Συνεταιρισμός : Αυτός της Πυλάρου. Ίσως, να είναι το «κλειδί» για μελλοντικές θετικές εξελίξεις!
Ίσως! Ίσως να είναι το «κλειδί του Παραδείσου» αν μπει στην πόρτα κι αν την ανοίξει! Μηνύματα ,πάντως, έχουν λάβει! Μου έλεγαν στην Πύλαρο ότι ένας περιφερειακός Δν/της μεγάλου σούπερ μάρκετ είχε ζητήσει συγκεκριμένες ποσότητες κρέατος ανά μήνα για να τροφοδοτεί μια σειρά καταστημάτων. Αυτό δημιούργησε προβληματισμό, ο άνθρωπος ήρθε σε συζήτηση με κάποιους ,αλλά η ιστορία δεν ευδοκίμησε διότι δεν μπορούσε να έρχεται σε επαφή με τον κάθε μεμονωμένο μικροπαραγωγό προκειμένου να καλύψει το πλάνο του! Θα ήταν αλλιώς τα πράγματα αν υπήρχε Συνεταιρισμός εξουσιοδοτημένος να συζητήσει και να συμφωνήσει μαζί του για το σύνολο της αιτούμενης ποσότητας!
Αν το Κράτος αποφάσιζε να επιδοτήσει πιο «γενναία» την βιολογική κτηνοτροφία, θα προκαλούσε αναζωπύρωση του ενδιαφέροντος;
